جمهوری اسلامی ایران دستیابی به چرخه سوخت اتمی را از طریق غنی سازی اورانیوم و ساخت یک راکتور آب سنگین دنبال می کند. این دو برنامه که در نطنز و اراک پیگیری می شوند مایه اصلی دلنگرانی ها از بابت مقاصد نهائی تهران را تشکیل می دهند.
ساخت نیروگاه اتمی بوشهر رویه صلح آمیز برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران تلقی می شود، زیرا مسکو به عنوان یک قدرت مسول هسته ای بر عملیات و به ویژه بر سوخت رسانی به آن راکتور و باز گرداندن بخش به اصطلاح «سوخته» اتمی به روسیه نظارت دارد. اما کوشش های مستقل ایران در اراک و نطنز شک و تردید در مورد جهات احتمالا نظامی این برنامه ها را برانگیخته است.
ایران قرارداد منع گسترش تسلیحات اتمی را تقریبا چهار دهه پیش امضاء کرد. این پیمان تولید تسلیحات اتمی را برای همه امضاء کنندگان این موافقنامه بجز 5 کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد منع می کند، و نقش ویژه ای برای بازرسان آژانس انرژی اتمی جهت بازدید از سایت های اتمی کشورهای عضو قائل شده است. اما به گفته دیوید آلبرایت، بنیان گذار انستیتوی علوم و امنیت بین الملی، نه تنها تهران به برخی از تعهدات خود در برابر آژانس عمل نکرده است، بلکه بعد از کشف ماجرا در صدد مخفی کردن خطاهای خود نيز برآمدخ است.
قسمت اعظم عدم تمایل ایران به همکاری با بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی مربوط به تاسیساتی در اطراف نطنز است. هفت سال قبل سازمان مجاهدین خلق دنیا را از وجود این تاسیسات با خبر کرد. کوری هیندراستین، تحلیلگر مسائل اتمی، می گوید کارگاه های نطنز محل استقرار هزاران سانتریفیوژ یا چرخنده های پر سرعت است که از آنها برای غنی سازی اورانیوم استفاده می شود، ماده ای که با غنای کم در نیروگاه های اتمی و با غنای بالا در ساخت بمب اتمی بکار می رود.
ناظران آگاه نیاز راکتور بوشهر به سوخت اتمی را توجیه کننده عملیات غنی سازی اورانیوم در نطنز نمی دانند، زیرا اولا سوخت اتمی «کنترل شده» نیروگاه بوشهر را روسیه تامین می کند و ثانیا عملیات ساخت سانتریفیوژها درنطنز قبل از تجدید ساخت نیروگاه بوشهر آغاز شده بود.
بنا به اظهار کارشناسان مسائل اتمی قسمت اعظم تاسیسات غنی سازی اورانیوم نطنز در زیر زمین و در پناهگاه های بتونی قرار دارد و این تاسیسات را دفاع هوائی قدرتمندی نیز حراست میکند. به همین دلیل دیوید آلبرایت، از بازرسان سابق برنامه اتمی عراق، می گوید بمباران هوائی به تاسیسات نطنز لطمه می زند اما ایرانی ها با دارا بودن دانش تکنولوژی ساخت سانتریفیوژها قادر خواهند بود این بار آنها را در محل دیگری نصب می کنند.
در حالیکه بسیاری از کشورها از برنامه غنی سازی اورانیوم ایران انتقاد کرده اند در عوض دولت احمدی نژاد در تبدیل این موضوع به انگیزه ای ناسیونالیستی در میان ایرانیان توفیق نسبی داشته است. جوزف سیرنسیونه رئیس بنیاد پلاگشر نیز معتقد است تا زمانیکه مردم ایران از این برنامه حمایت می کنند سیاستمداران آن کشور نیز از توسعه برنامه اتمی دست نخواهند کشید.
به جز تاسیساتِ نطنز جمهوری اسلامی ایران عملیات ساخت راکتور آب سنگینی در نزدیکی شهر اراک را نیز دنبال می کند. این نوع راکتور «دوته رییوم» نام دارد و به اصطلاح سنگینی آب آن به دلیل وجود یک نوترون اضافی در هر اتمِ هیدروژن است. هدف از تاسیس راکتور آب سنگین پولوتونیوم عالی برای استفاده در تسلیحات اتمی ست، و کم و بیش مشابه تاسیساتی از این نوع در پاکستان است.
تهران کارگاه های اراک را صرفا آزمایشگاهی اعلام میکند، اما به همراه تاسیسات نطنز هیچکدام از کارگاه های اراک پذیرای کامل بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی نبوده اند. عدم همکاری نسبی با بازرسان آژانس باعث برانگیختن شک و تردید هائی شده است، و برخی از کشورها صریحا گفته اند از دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح اتمی جلوگیری خواهند کرد.
جمعه ۳۱ فروردین ۱۴۰۳ ایران ۱۲:۰۳
