گزارش: پنه لوپه پولو، خبرنگار صدای آمریکا در واشنگتن
اخیرا، فریدام هاوس، یک سازمان غیردولتی آمریکایی، تازه ترین یافته های خود درباره آزادی مطبوعات در کشورهای مختلف جهان را به صورت یکگزارش سالانه منتشر ساخته است که در آن به ویژه به «نشانه های نگران کننده ای از ممنوعیت هایی که در رابطه با آزادی مطبوعات در اتحاد جماهیر شوروی سابق، آسیا و برخی از کشورهای آفریقایی وجود دارد» اشاره شده است.
این یافته ها تاکیدی است بر پیام یک فیلم مستند تازه که ممنوعیت ها و محدودیت هایی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تا امروز برای روزنامه نگاران در مطبوعات و رسانه های روسی وجود دارد را مورد بررسی قرار داده است.
فیلم «آنای ۲۱۱» روی زندگی و شخصیت روزنامه نگار و فعال حقوق بشری روسی، آنا پولیتکووسکایا تکیه دارد که در سال ۲۰۰۶ به دست عوامل ناشناسی کشته شد. او در طول دوران زندگی حرفه ای خود به طور گسترده در رابطه با ارتباط های دولت روسیه با جنایت های بشری در چچن مقاله نویسی کرد و به طور آشکار از رئیس جمهور روسیه، ولادمیر پوتین به انتقاد پرداخت.
در میان خرابه های مدرسه بسلن، در شهری به همین نام در چچن، یکی از نجات یافتگان واقعه قتل عام در این محل آن چه از این مدرسه باقی مانده است را نشان می دهد. پنج سال پیش در یک محاصره سه روزه، مردان مسلح اهل چچن، بیش از ۱۰۰۰ نفر را که اغلب آن ها را کودکان تشکیل می دادند به گروگان گرفتند. این گروه تروریستی درعوض خواستار پایان جنگ در چچن شد. دولت روسیه از مذاکره با تروریست ها خودداری کرد. با تهاجم قوای نظامی روسیه به مدرسه ، صدها نفر از جمله کودکان کشته شدند.
در فیلم مستند « آنای ۲۱۱»، فیلمساز، پائولو سرباندینی، وقایع این محاصره و حمله ارتش روسیه را به عنوان نمونه ای از عدم انعطاف پذیری دولت روس به تصویر کشیده است و نشان می دهد که چگونه روسیه با ادامه این جنگ ها موجب مرگ و نابودی صدها تن انسان بی گناه شده است.
دیمتیری موراتوف، سردبیر روزنامه روسی «نوایا گازتا» می گوید که رژیم مسکو نمی خواسته است تا هیچگونه مذاکره ای با گروگان گیرها انجام دهد: «در کشور ما این مسئله خیلی متداول است. به عقیده من یک اصول کلی وجود دارد و آن هم این است که مساله آزاد کردن گروگان ها به اندازه از بین بردن گروگان گیرها اهمیت ندارد.»
فیلم به ما نشان می دهد که چگونه انتقادات شدید آنا پولیتکووسکایا از دولت روسیه به خاطر ادامه جنگ با چچن و تجاوز به حقوق بشر در این منطقه به نابودی او منجر می شود.
بنا بر اطلاعاتی که در این رابطه در فیلم آمده، آنا پولیتکووسکایا از اواخر دهه ۹۰ میلادی به مساله چچن و انتقاد از دولت پرداخته است و یک بار در سال ۲۰۰۴ به جان او سوء قصد شده است. آنا در فیلم هم چنین توضیح می دهد که چگونه در راه یکی از سفرهایش به چچن به او چای سمی خورانده شده است.
دوسال پس از این مصاحبه با آنا پولیتکووسکایا برای فیلم، در ماه اکتبر ۲۰۰۶ این زن خبرنگار به ضرب گلوله کشته شد. قاتلان آنا هنوز شناسایی و پیدا نشده اند.
الا اسویان، رییس برنامه های سازمان فریدام هاوس یا خانه آزادی می گوید روسیه امروز یکی از خطرناک ترین کشورها برای روزنامه نگاران و فعالان حقوق بشری محسوب می شود: «تنها در همین سال جاری ما شاهد دو قتل بی شرمانه بوده ایم که در مسکو و در روز روشن انجام شده است، استانیسلاو مارکلوف و آناستازیا بابورووا. هردو روی مسایل حقوق بشری کار می کردند. پس بنا براین می بینیم که با بالا رفتن تعداد موارد معافیت از مجازات در مقابل جنایاتی از این قبیل از جمله کشتن روزنامه نگاران و فعالان حقوق بشری در روسیه، امروزه هیچ نشانه ای از این که این رفتارها تغییرخواهند کرد یا وضعیت بهبود خواهد یافت دیده نمی شود.»فیلم مستند آنا ۲۱۱ نشان می دهد که چگونه مردم شوروی نسبت به این اعمال دولت خود بی تفاوتی نشان می دهند و چگونه نسبت به درستی و نیکوکاری در بشریت بدگمان شده اند. با وجود آنکه بیش از دوسال از مرگ آنا پولیتکووسکایا می گذرد، هنوز هم کوچکترین اعتنایی به این مساله و پیامدهای آن ندارند.
یکی از رهگذرانی که در خیابانی در فیلم از او درباره مرگ پولیتکووسکایا سوال می شود شانه های خود را به نشانه بی اعتنایی بالا می اندازد و به راه خود ادامه می دهد و در اینجا راوی داستان می گوید: «همانطور که می بینید این فرد حتی کمتر از شما در مورد این داستان کنجکاو است.»
مصاحبه کننده به دنبال رهگذر دویده و به او می گوید: «اما این دویست و یازدهمین روزنامه نگاری است که تا کنون کشته شده است.» مرد رهگذر جواب می دهد: «چه فرقی دارد که ۲۱۱ یا ۲۱۲ روزنامه نگار کشته شوند؟»
آنای ۲۱۱ تصویری تاریک از کشوری را به دست می دهد که به عقیده فیلمساز، پائولو سرباندینی، در خون غلط می زند، با فساد در کلنجار است و به صورت بیمارگونه ای از عدم وجود حقوق فردی و بشری رنج می برد. هرچند این پیامی است که در طول فیلم به تماشاگر داده می شود اما درعین حال می بینیم که هنوز هم هستند کسانی که حاضرند جان خود را هم در راه رسیدن به حقیقت از دست بدهند.