جمهوری اسلامی ایران ساخت راکتور اتمی بوشهر را به پایان رسانده و انتظار می رود مراحل آزمایش و ورود آن به شکبه تولید برق در سال جاری انجام شود.
ساخت اولین نیروگاه اتمی ایران در جنوب بوشهر ۳۵ سال به درازا کشیده است. سه سال قبل از وقوع انقلاب در ایران حکومت شاه سابق قراردادی با کمپانی آلمانی زیمنس به منظور برپایی دو راکتور اتمی در بوشهر هر کدام به قدرت ۱۲ مگاوات امضا کرد، اما پس از پیروزی انقلاب آیت الله خمینی استفاده از انرژی اتمی را غیر اسلامی خواند وفعالیت های ساختمانی نیروگاه متوقف شد.
در خلال جنگ ۸ سال و نیمه تهران و بغداد نیروگاه اتمی بوشهر چندین بار توسط هواپیماهای عراق بمباران شد. پس از پایان جنگ با وجود تمایل دولتمردان ایران کمپانی زیمنس از تکمیل نیروگاه بوشهر خودداری کرد.
در سال ۱۳۷۴ روسیه قراردادی برای ساخت یکی از راکتورهای نیروگاه اتمی بوشهر به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار با جمهوری اسلامی ایران به امضا رساند. این راکتور روسی از نوع وی. وی. ئی. آر. ۱۰۰۰ است که همانطور که از نام آن برمی آید، خروجی انرژی آن نیز تقریبا یک هزار مگا وات است.
به گفته آپندرا روته گی کارشناس ارشد اتمی آزمایشگاه ملی بروک هاون در نیویورک «سیستم های حفاظتی و کنترل تشعشات اتمی راکتور روسی وی. وی. ئی. آر. ۱۰۰ مشابه همتایانش در غرب است.»
محمد سهیمی استاد مهندسی شیمی در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در مورد استفاده از آب در راکتور روسی مورد استفاده در نیروگاه بوشهر می گوید:
«آنچه روس ها در بوشهر می سازند، یک راکتور مدرن آن کشور است. بعد از حادثه چرنوبیل طراحی راکتورهای روسی عوض شد. در راکتور بوشهر آب هم نقش خنک کننده دارد و هم از سرعت زیاد نوترون ها جلوگیری می کند.»
در راکتورهای اتمی آب سبک مانند نیروگاه بوشهر سوخت اتمی بر اثر فعل و انفعالات درونی به شدت داغ شده و با گرم کردن دو جریان داخلی آب و تولید بخار توربین های مولد برق را به حرکت در می آورد.
راکتور اتمی بوشهر بر خلاف راکتور حادثه دیده آر. ب. ام. کی. در نیروگاه چرنوبیل کاملا در داخلِ ساختمان مقاومی بنام کانتینر محصور شده است. کانتینر محفظه ای است که در صورت بروز حادثه ای در راکتور، محیط آن را از تشعشعات اتمی مصون نگه می دارد. اما بنای مقاوم کانتینر می تواند راکتور را در برابر ضربات خارجی نیز حفظ می کند.
مقام های آمریکایی بعد از حوادث تروریستی ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ در نیویورک و واشنگتن مقاومت مصالح کانتینر را در برابر حملات تروریستی آزمایش کردند. آقای روته گی در این مورد می گوید: «ضخامت دیواره کانتینر یک راکتور تقریبا یک متر است. بعد از آزمایش معلوم شد برخورد یک هواپیمای بوئینگ ۷۶۷ با باک بنزین پر و یا یک جنگنده اف ۴ تنها می تواند ۶ سانت در دیواره کانتینر نفوذ می کند.»
به عقیده صاحبنظران، در ساخت راکتور اتمی بوشهر مقاومت آن در برابر زلزله نیز رعایت شده است. دکتر محمد سهیمی می گوید: «زمانیکه شاه سابق ایران در اوایل دهه ۱۳۵۰ تصمیم به ساخت راکتور غیر آزمایشگاهی گرفت، به دلیل قرار داشتن ایران روی کمر بند زلزله سازمان انرژی اتمی مامور شد محلی مناسب برای ساخت آن بیابد. بوشهر به این سبب انتخاب شد که گسل فعال زلزله خیزی در نزدیکی آن نیست و ضمنا به دلیل نیاز زیاد راکتور اتمی به آب، در کنار خلیج فارس قرار دارد.»
راکتور اتمی بوشهر فارغ از نظارت های بین المللی ساخته نشده است. هر دو کشور جمهوری اسلامی ایران و روسیه عضو سازمان بین المللی انرژی اتمی اند و این سازمان نیز مسئول تعین استاندارهای ساخت و عمل نیروگاه های اتمی ست. به همین دلیل ناظران امور می گویند تمایل روسیه به رقابت با همتایان آمریکایی و اروپایی خود در ساخت نیروگاه های اتمی باعث می شود مسکو از مقررات سازمان بین المللی انرژی اتمی نیز پیروی کند.
