نتایج به دست آمده از دو پژوهش اخیر بار دیگر انگشت اتهام آسیب های اجتماعی را به سوی آلودگی های محیطی کشانده است. آنها می پرسند: "آیا سرب انسان را خلافکار می کند"؟ در پاسخ به این پرسش دانشگاه جانز هاپکینز در بالتیمور آمریکا تحقیقی را طراحی و به اجرا درآورد.
جالب توجه آن است که بدانیم بالتیمور و برخی مناطق مسکونی و محروم مستقر در حاشیه واشینگن دی سی پایتخت و چند شهر بزرگ دیگر آمریکا به طور همزمان به مشکل آلودگی فلزات سنگین نظیر سرب و میزان بالای بزهکاری در نوجوانان دچار بودند و این همزمانی علاوه بر توجه پژوهشگران، تمایل جامعه را نیز در اجرای چنین طرحی به خود جلب کرده بود. به بیانی ساده آنچه انجام شد، دو نوبت اندازه گیری همزمان سطح خونی سرب در کودکان ساکن مناطق مورد نظر و گردآوری آمار ارتکاب جرم در نوجوانان همان محلات و سپس تکرار این اندازه گیری ها پس از بیست سال (۱۹۸۸-۲۰۰۷) مبارزه مستمر با آلودگی سرب و مقایسه آنها با یکدیگر بود.
سرب از عناصر تشکیل دهنده پوسته زمین و یکی از قدیمی ترین فلزاتی است که بشر با آن سروکار داشته است اما آلودگی محیط زیست و مسمومیت با ترکیبات آن، بالنسبه جدید و یکی از پیامدهای شهرنشینی مدرن، توسعه صنعتی و استفاده گسترده از وسائط نقلیه بنزین سوز است.
ذرات آلاینده سرب عمدتأ درهوای آلوده مناطق صنعتی و پر رفت وآمد، آب و خاک آلوده، گرد و غبار خانگی در خانه های کهنه و قدیمی و ظروف سفالی با سطوح صیقلی یافت می شود و ازطریق خوردن، آشامیدن ولمس اشیأ وارد بدن میشود.
علائم مسمومیت با سرب درشکل حاد و مزمن و در بالغین و کودکان متفاوت است. این عارضه در بزرگسالان منجر به افزایش فشار خون، خستگی مزمن، عدم تعادل حسی و حرکتی، دردهای عضلانی-مفصلی، بیقراری و تغییرات خلقی و حتی ناباروری می گردد. کودکان مسموم حتی در صورت مسمومیت خفیف دچار کم خونی، دردهای شدید شکمی، ضعف عضلانی، کاهش بهره هوشی و آسیبهای برگشت ناپذیر مغزی می شوند.
میزان سمی سرب که برای ایجاد مسمومیت ضروری است، بسیار نزدیک به سطح استاندارد و پذیرفته شده آن توسط سازمان های بین المللی است و روی دیگر این سخن آن است که مسمومیت با سرب در مناطقی که مقررات سختگیرانه درباره ذرات آلاینده اعمال نمی شود بسیار شایع و محتمل است.
آنچه تا به حال درباره سرب برشمردیم ، سطح مواجهه فردی وعوارض جانبی آن در اشخاص مبتلا بود که منجر به بیماری می گردد و روشهای شناسایی و درمان آن در طب کار و بهداشت صنعتی تدوین و تبیین شده است. آنچه پژوهش مورد نظر را از مطالعات پیشین متمایز می کند توجه به مسمومیت فلزات سنگین از منظر بهداشت عمومی و ایجاد امکان ارزیابی و مقایسه سلامت جسمی و امنیت روانی یک جامعه با جامعه دیگر است.
پژوهشگران با ترسیم نقشه های چند بعدی ثابت کردند، در محلات فقیرنشین آب، خاک و هوا به سرب آلوده است. میزان سرب در خون کودکان بالاتر از استاندارد است، بهره هوشی آنان در مجموع پایین تر از کودکان مناطق مرفه است و نهایتأ آخرین شاخص که غم انگیز ترین آنان نیز بود، فراوانی غیر قابل توجیه آسیبهای اجتماعی نظیر خشونت، اعتیاد، رفتارهای تهاجمی و آمار جرم و جنایت بود.
در اینجا پرسشهای قدیمی نظریه پردازان علوم اجتماعی دوباره مطرح می شوند و این بار پاسخ خود را بر خلاف انتظار از حوزه علوم تجربی، زیست شناسی، پزشکی و بهداشت عمومی می گیرند: چرا جامعه فقیر به انواع و اقسام آلودگی ها مبتلاست؟ چرا فقر و آلودگی احتمال وقوع جرم و جنایت را بالا می برد؟ چرا میانگین بهره هوشی در جوامع فقیر و حاشیه نشین کمتر است؟ چرا کارآیی و بهره وری در کشورهای توسعه نیافته پایین تر از متوسط جهانی آن است و سر آخر حلقه مفقوده اتصال عقب ماندگی های اجتماعی به عقب افتادگی های ذهنی و جسمی چیست؟
بر اساس یافته های این پژوهش و چندین مطالعه همزمان با آن در کشورهای منطقه شرق اروپا، جنوب آسیا ، اقیانوسیه، خاورمیانه و آفریقای مرکزی، جهان در آغاز نیمه دوم قرن بیستم تاوان کم توجهی خود را به رعایت حقوق بشر و حق برخورداری برابر از محیط زیست سالم برای همگان را با جنگ و قتل و آدم کشی پرداخت. اما خوشبختانه پس از آن با نگرشی اصلاحی به تصحیح برخی از زمینه های نا برابری خصوصأ در زمینه آلاینده ها و سموم که مرز و ملیت نمی شناسد، اقدام کرد. یکی از نتایج این اقدامات در بخش پایانی این پژوهش با جملات زیر به ثبت رسید: "این مطالعه ضمن تأیید نتیجه گیری تحقیقات پیشین در ايالات ویرجینیا، پنسیلوانیا و نیویورک در آمريکا و سایر کشورهای نامبرده در بالا، مبنی بر وجود رابطه مستقیم بین مسمومیت سرب و افزایش بزهکاری به یافته جدیدی رسید و آن کاهش مجدد آمار وقوع جرم پس از بهسازی و سالم سازی محیط زیست بود"
منابع:Washington Post 01/31/2009
Lead Poisoning; DR. Jerome A. Paulson, MD- Mid Atlantic Center