هاکی روی یخ یکی از ورزش هاي پُرطرفدار در آمریکای شمالی و كشورهاي اسكانديناوي است كه در كانادا و ايالات متحده- فقط به آن هاکی ميگویند.
اين همان ورزش هاکی است که بر روی یخ بازي ميشود، اما مهارت هاي ديگري هم نیاز دارد كه اين ورزش را تا اندازه اي، منحصر بفرد ميكند.
هاکی روی یخ تركيبي است از بازي اسكيت روي يخ و هاكي. اما خود هاكي- از انواع بازيهاي توپ و چوب از خانواده چوگان – گلف – اسكواش – تنيس – بيسبال – تنيس روي ميز – كريكت وغيره است كه در هر گوشه از دنيا در زمانهاي مختلف به شكلي انجام مي شده است. هاكي را فرانسويها هوكه- ايرلنديها هورلينگ- اسكاتلنديها - شينتي انگليسيها هوكي- اهالي ولز بندي و تو ليتواني به آن ريپكا ميگویند. اينها نشان میدهد كه هاكي از قديمي ترين ورزشهاي توپ و چوب در جهان است و در بسياري از نقاط دنيا متداول بوده و هست.
در ايران باستان کودکان و كساني كه اسب براي بازي چوگان نداشتند، بدون اسب همان شيوه از بازي را انجام ميدادند كه شباهتهايي به هاكي امروزي داشته است. هم اکنون در ایران هاكي روي يخ متداول نيست اما هاكي روي چمن طرفداران بسیاری دارد و فدراسيون هاكي نیز به امر آموزش و برگزاري مسابقه تيمها مي پردازد.
ورزش هاکی روی یخ در کشورهای سردسیری که فصل سرما و یخبندان در آنان طولانی است دارای محبوبیت زیادی است، به صورتی که در کشورهای اسکاندیناوی و کانادا -هاکی روي يخ -ورزش اول به حساب میاید.ضمن آنكه در آمریکای شمالی ، هاکی،در كنار فوتبال آمريكايي- بسكتبال و بيسبال -یکی از چهار ورزش اصلی است . لیگ حرفه‌ای هاكي- که به لیگ برتر مشهور است - بـا نام لیگ ملی هاکی (NHL) و لیگ ملی هاکی زنان (NWHL) دارای محبوبیت و طرفداران زیادی است. هاکی محبوب ترین ورزش در فنلاند و در فصل سرما، ورزش ملی کانادا است. هاکی همچنین در آلاسکا - شمال شرقی و مرکز ایالات متحده آمریکا - دارای طرفداران بسیاری است . شهرهایي چون-بوفالو، دیترویت، پیتسبرگ، مینه سوتا، شیکاگو، بوستون، تمپا، دنور، سن خوزه ، کلمبوس، نیویورک و فیلادلفیا از شهرهایی هستند که ساكنان شان به هاکی علاقه فراوان دارند.
فدراسیون جهانی هاکی روی یخ فدراسیون بین المللی هاکی روی یخ معروف به IIHF در سال ۱۹۰۸ تأسیس شد و هم اكنون در زوریخ اداره‌کننده ورزش هاكی روی یخ درجهان است. از مسئولیتهای فدراسیون بین‌المللی هاکی روی یخ، رتبه بندی برترین تیمهای ملی هاکی روی یخ کشورهای عضو و مسئول تهیه و نظارت بر قوانین ورزش هاکی است. جالب آنكه این فدراسیون ۶۶ كشور عضو دارد، اما در مسابقات قهرماني جهان - بازیهای المپیک زمستانی و جام جهانی- بيشتر- کشورهای کانادا، جمهوری چک، فنلاند، روسیه، اسلواکی، سوئد و ایالات متحده،مدعی قهرمانی بوده و صدر جدول مسابقات را از آن خود مي كنند. بطوری که از ۶۳ مدال قهرماني که در مسابقات هاکی مردان در بازیهای المپیک زمستانی از سال ۱۹۲۰ تاکنون اعطا شده، تنها ۶ مدال به کشورهایی ديگر رسيده است.
زادگاه هاكي روي يخ - به شكلي كه هم اكنون انجام ميشود- كشور كانادا است و براي اولين بار در سال ۱٨۷۵ بود كه اين نوع بازي در مونترال برگزار شد. ضمن اینکه محققان تاريخ ورزش- به اين نتيجه رسيده اند كه يک نوع بازي شبيه به هاكي روي يخ در طي سالهاي ١٨٠٠ در ميان سرخ پوستان قبيله ميك مك در نوااسكوتيا - دومين ايالت كوچك كانادا- بازي مي شده و بتدريج توسط سربازان انگليسي وايرلندي اين ورزش به هاكي امروزي تغيير یافته است. كانادايي ها كه به دليل شرايط آب و هوايي سرد كشور خود علاقه زيادي به بازي هاي زمستاني چون لوژ سواري- سورتمه سواري و پاتيناژ دارند- بازي با توپ را هم به پاتيناژ افزودند و به اين ترتيب هاكي روي يخ را كه از سرخپوستان ياد گرفته بودند به نوعي پيشرفته تر دنبال كردند. در دهه ۱۸۸۰ ورزش هاكي روي يخ به قدري در كانادا محبوبيت يافت كه در بيشتر شهرهاي انكشور انجام مي شد و علاقمندان بسياري را به تماشا واميداشت . در دهه ۱٨٩۰ هاكي روي يخ به آمريكا راه پيدا كرد و در اوايل قرن بيستم- انگليسيها كه خود از بنيان گذاران هاكي روي چمن بودند با اين ورزش جديد آشنا شدند.
از ويژگيهاي هاكي روي يخ سرعت بسيار زياد آن است كه سرعت حركت بازيكنان گاه به 50 كيلومتر در ساعت و سرعت توپ به مرز ۲۰۰ كيلومتر مي رسد كه تماشاگران به سختي ميتوانند مسير آن را تعقيب كنند.
به دليل اين سرعت زياد است كه در هاكي روي يخ، گرفتن بازيكن مقابل- تنه زدن- پشت پا زدن و انداختن او بر خلاف مقررات است و براي اين قبيل خطاها- بازيكن جريمه مي شود و بايد به دستور داور مدتي را بيرون از مسابقه- در جايي مخصوص در كنار زمين قرار گيرد .
در هاكي روي يخ- هر تيم شش بازيكن را به ميدان مي فرستد كه يك نفر دروازه بان است و 5بازيكن ديگر در ميدان وظيفه حمله و دفاع را به عهده دارند . بازيكنان دو تيم در حاليكه در ميداني يخ بسته به سرعت از اين سو به آن سو حركت مي كنند جسمي حلقه اي شكل و لاستيكي ( توپ ) را با چوبدستي خود به طرف دروازه تيم مقابل مي رانند تا با كمك هم و پاسكاريهاي سريع بتوانند آن را وارد دروازه حريف كنند . اما دروازه بان در محوطه جريمه مي تواند با هر قسمت از چوبدستي يا بدن خود به توپ ضربه بزند يا آن را مهار كند . بازيكنان لباسي ويژه دارند و كلاه محافظ به سر مي گذارند. دروازه بان هاكي نيز براي محافظت خود - از ساق بندهاي بزرگ و مخصوصي استفاده ميكند.
در هاكي هر نوع خشونت يا ايجاد مانع بر سر راه حريف خطا محسوب مي شود و در شرايطي كه بازيكن در حال بازي با توپ است يا براي گرفتن توپ مي دود چوبدستي او نبايد از ارتفاع شانه هايش بالاتر باشد. چوبدستي هاكي به طور معمول به صورت يكپارچه ساخته مي شود. چوب دستی ها متناسب با راست دست یا چپ دست بودن بازیکن ساخته میشوند. نبايد از ياد برد كه بازی هاکی روی یخ ورزشی بسیار فیزیکی است که در آن سه عامل سرعت، تکنیک و قدرت فیزیکی نقشی اساسی دارد.
برخي از محققان هاکي روي يخ را خطرآفرين‌ترين رشته ورزشي براي زنان معرفي ميكنند. بر اساس پژوهشي که در انجمن ورزشهاي دانشگاهي امريکا انجام شده، محققان اعلام کردند ورزش هاکي- صدمات جبران ناپذيري به ورزشكاران زن وارد ميكند. اين محققان دريافتند که خطر تکان مغز در مردان هاکي باز نيز وجود دارد اما اين خطر در زنان دو برابر مردان است . از سوی دیگر کارشناسان فيفا و کميته بين المللي المپيک پس از بررسي ميزان بروز صدمات مغزي و طول مدت درمان آنها در رشته‌هاي مختلف و بين زنان و مردان اعلام کردند که هاکي روي يخ خطرآفرين‌ترين رشته ورزشي براي زنان است . به خاطر اينکه برخورد فيزيکي شديد عمدي در هاکي ممنوع است- بازيکنان تصور مي کنند اينگونه ضربات شديد در بازي اصلاً‌وجود ندارند ، به همين دليل آمادگي ذهني و فيزيکي براي دريافت اين ضربات را نداشته و نمي توانند خود را در يک ضربه غيرمنتظره کنترل کرده يا محکم نگه دارند . البته نتیجه این تحقیقات قطعی نیست و کارشناسی در این مورد همچنان ادامه دارد . ضمن آنکه با اعلام این گزارش ها- به هیچوجه از توجه و اشتیاق زنان به این ورزش کاسته نشده است.
مدت اين بازی ۶۰ دقيقه است كه در سه مرحله ۲۰ دقيقه ای انجام مي شود. سه وقت ۲۰ دقیقه‌ای كه مانند ورزش هايی چون بسكتبال -زمان بازی- فقط هنگامی محاسبه می‌شود که توپ در حرکت باشد.
اگر در پایان ست سوم نتيجه مساوی بود وقت اضافه- در نظر گرفته می‌شود. آزمایشهای متعدد نشان داده اند که یخ در دمای هفت درجه سانتیگراد از کمترین میزان اصطکاک جنبشی برخوردار است و بسیاری از میدانهای پاتیناژ سرپوشیده و هاكي روي يخ سیستم خود را بر مبنای همین درجه تنظیم میکنند. مانند هر ورزش ديگر هاكي روي يخ نيز اصطلاحات ويژه خود را دارد. درحاليكه نزدیک به ۴۰۰ روز دیگر تا بيست و يکمین دوره بازیهای المپیک زمستانی در وانکورو، زمان باقيست- اما طرفداران و دوستداران برای رقابتهای هاکی روی یخ المپیک بی تابی میکنند.