دوریان جونز، خبرنگار صدای آمریکا، استانبول
ترک ها از آتاتورک که پایه گذار جمهوری ترکیه بوده است با احترامی فوق العاده یاد می کنند. به همین جهت نیز فیلم مستند تازه ای که بخشی از خصوصی ترین وقایع و موارد زندگی آتاتورک را برملا می کند ، جنجال عظیمی در ترکیه برانگیخته است.
فیلم مستند «مصطفی» چهره تازه ای از آتاتورک را به شکل مردی سودا زده ، غمگین، مشروب خوار و جدا از مردم و کشوری که خلق کرده است تصویر می کند.
فیلم «مصطفی» و به ویژه موسیقی متن آن که ساخته گوران برگویک است در سراسر کشور ترکیه ولوله ای به پا کرده است.
«مصطفی» نخستین فیلمی است که تا امروز درباره جزئیات زندگی خصوصی مردی ساخته شده که به او پدر ترکیه مدرن لقب داده اند. برای بسیاری از افراد، مصطفی کمال آتاتورک جایگاهی برابر با یک قهرمان افسانه ای دارد. اما کارگردان فیلم مستند مصطفی، کن دوندار، می گوید او کوشیده است تا تصویری واقعی از شخصیت آتاتورک، تصویری ورای چهره افسانه ای او، به تماشاگر ارائه دهد. دوندار می گوید:«در حالیکه ما همه عادت به آن چهره و صدای قدرتمندی کرده ایم که جملات قوی و مستحکمی را بیان می کند، در طول فیلم با شگفتی به تماشای مردی می نشینیم که هنوز نتوانسته است مشکلات نوجوانی خود را حل کند. هم چنین ما بخش های خصوصی و اطلاعاتی از نامه هایی که هرگز پیش از این مطرح نشده است را درمورد آتاتورک برملا کرده ایم. این فیلم مردی را که پشت کلمات کلیشه ای و بزرگ ناپدید شده است را آشکار می کند.» فیلم مصطفی، کاوشی است در گوشه هایی از کودکی و نوجوانی دشوار آتاتورک اما از اثرگذارترین بخش های این مستند، صحنه هایی است که آتاتورک را به عنوان یک مرد می خواره، زن باره و سیگاری نشان می دهد که عاشق رقص و میهمانی است.فیلم هم چنین پرتره ای است از مردی آسیب پذیر که اواخر عمر را در تنهایی وانزوا به سر برد. این بازگویی های سینمایی در حقیقت باعث ایجاد منازعات اخیر در ترکیه شده است و برخی از دست اندرکاران رسانه ها به شدت این فیلم را محکوم کرده اند.
بسیاری از مردم معمولی نیز در خیابان های استانبول از این نظرگاه دفاع می کنند. یکی از این افراد می گوید:« من اصلا از این کار خوشم نیامد. این فیلم خواسته است ارزش تصویری که ما در ذهن خود از آتاتورک داشته ایم را پایین بیاورد. ما نمی خواهیم نقطه ضعف های او را بدانیم. کن دوندار سعی داد اعتبار و خوشنامی و هر آنچه آتاتورک به دست آورده را با این کار خود از بین ببرد.»
در حال حاضر چند پرونده در دادگاه های ترکیه علیه کارگردان فیلم مصطفی، دوندار، به اتهام بی اعتبار ساختن آتاتورک جریان دارد؛ اتهامی که در قوانین ترکیه به عنوان یک جرم جنایی شناخته می شود.
هالوک ساهین ، پروفسور علوم ارتباطات از دانشگاه بیلگی ترکیه این گونه عکس العمل ها درمورد مردی که ۷۰ سال پیش درگذشته است را امری طبیعی می خواند و معتقد است که میراث آتاتورک پس از گذشت سال ها هنوز زنده است اما از سوی دیگر او معتقد است فیلم «مصطفی» نمونه ای است از تغییرات عمده ای که در جامعه امروزی ترکیه در حال شکل گرفتن است.
پروفسور ساهین می گوید: «آتاتورک به نوعی قهرمانی بود که توانست در میان مردم این کشور همبستگی ایجاد کند و به این مردم هویت بدهد و آن ها را در شرایطی قرار دهد که به خود و شهروندی ترکیه افتخار کنند. هفتاد سال پس از این وقایع، امروز ترکیه نوع دیگری از تشکل ملی را تجربه می کند. اما آتاتورک هنوز در جایگاه بلند مرتبه پیشین باقی مانده است. همین مسئله را بغرنج ساخته است و نشان می دهد که ما هنوز نسبت به او حساسیت داریم. با این همه باید در نظر داشت که بردباری ما در مورد مواردی که می شود مورد بحث و بررسی قرار داد نیز در حال رشد است و فیلم مصطفی بیش از هر چیز این مسئله را ثابت می کند.»
کارگردان فیلم می کوشد تا بیش از حد وارد جنبه های جنجال برانگیز فیلم نشود و نخستین فردی است که اعتراف می کند فیلم مصطفی یک حرف کلی و قطعی و مرحله ای تعیین کننده برای مصطفی آتاتورک نیست . او این فیلم مستند را وسیله ای می داند که از طریق آن مردم خواهند توانست نتیجه نهایی را در مورد این مسئله که آتاتورک چگونه مردی بوده است بگیرند.
دوندار می گوید: « این در نهایت تماشاگراست که تصمیم می گیرد مصطفی چگونه مردی بوده است. نگاه من یک نگاه درونی و فردی بوده است. نمی توانم بگویم که این دیدگاه کاملا واقعیت دارد. این کار شبیه به یک کاوش باستانی برای رسیدن به واقعیت ها است.»
علیرغم جنجال های اخیر و یا شاید به خاطر وجود این جنجال ها فیلم مصطفی برای سومین هفته پیاپی در صدر پرفروش ترین های گیشه قرار داشته است و تا کنون بیش از یک میلیون بلیت فروخته است.
مردم پس از تماشای فیلم به کافه های اطراف سینما می روند و در آنجا به بحث و موشکافی درباره فیلم و آتاتورک می پردازند. یکی از این تماشاگران مهمت تاس است که می گوید: «این یک فیلم بی نظیر است. در مدرسه در مورد آتاتورک به ما یاد داده اند که او همیشه جنگ کرده و همیشه برنده شده است اما ما هیچ وقت نمی دانستیم که او می تواند سالسا را به این خوبی برقصد و یا چیزهای دیگری از این قبیل. این فیلم چهره دیگر آتاتورک را به ما نشان می دهد.»
منتقدین و هواداران فیلم مصطفی همگی در یک مورد با یکدیگر هماهنگی دارند و آن این است که این فیلم مستند توانسته است یک بحث شورانگیز و داغ در مورد این مسئله که آتاتورک واقعی که بوده است در میان مردم ایجاد کند. مردی که هنوز پس از گذشت سالها عکس هایش تزیین کننده در و دیوارهای مغازه ها، مدارس و بسیاری از خانه ها می باشد.