دکتر احسان یارشاطر، استاد ممتاز دانشگاه کلمبیا- نیویورک و بنیان گذار و سردبیر دانشنامه ایرانیکا، جامع ترین و بزرگترین دانشنامه ای که به زبان انگلیسی در مورد تاریخ و فرهنگ ایران پدید آمده است، با خبرنگار بخش فارسی صدای آمريکا، پيام يزديان گفتگويی انجام داد است. وی در اين گفتگو شایعات مربوط به دیدارش با محمود احمدی نژاد رییس جمهوری ایران، و دریافت کمکهای احتمالی به منظور ادامه فعالیت، و انتشار ایرانیکا را تکذیب کرد. استاد دانشگاه کلمبیا همچنين در مورد چگونگی آگاه شدنش از اين شایعه توضیح داد.
سوال: آقای دکتر یارشاطر، از شایعه دیدار و گفتگوی شما با محمود احمدی نژاد، و در خواست کمک برای انتشار دانشنامه ایرانیکا چگونه مطلع شدید؟
دکتر یارشاطر: چند نفر از دوستان من، که با اخلاق و روش من آشنایی دارند، و خیلی متعجب شده بودند از این خبر، به من تلفن کردند و گفتند چنین خبری منتشر شده، و بعد البته عده بیشتری که شنیده بودند، تلفن کردند، چون این، برای همه اسباب شگفتی بود، چون بنده هیچگونه ارتباطی هرگز با رژیم کنونیِ ایران نداشتم، اینها نه تنها همه اموال مرا ضبط کردند، بل که مدت شش ماه، یک برنامه ای به اسم «هویت» فقط برای بدگویی ِ از بنده، و همکارانم و دانشنامه ایرانیکا، ترتیب داده بودند، و بعد همه را چاپ کردند و به چاپهای متعدد رسیده.
حالا بنده چه ملاقاتی می توانم با هر کسی که وابسته به این رژیم است داشته باشم؟ این اخبار مبتنی بر دروغ و حیله است. اینها یک نوع حیله های خاصی است که اشخاصی که این خبرها را به تلویزیون ها و رادیو می دهند، پیش می گیرند، همه برای این که شاید مختصر اعتباری برای خودشان تحصیل کنند، و هم شهرت اشخاص را صدمه بزنند.
سوال: آقای یارشاطر، فکر می کنید علت گرفتاری جمهوری اسلامی با چاپ و انتشار دانشنامه ایرانیکا چیست؟
دکتر یارشاطر: علتش این است که دانشنامه ایرانیکا صد در صد و مطلقا بی طرف است و از هر نوع جانبداری پرهیز می کند، و این چیزی است که مسئولین کنونی ایران، به کلی از آن عاری هستند. ما از اول در مقدمه دانشنامه نوشتیم که ما تمام اقلیت های ایران را، چه اقلیت های نژادی، زبانی، مذهبی و غیره که در زندگی ایران، و طی قرن ها شریک فارس زبان ها بوده اند، می پردازیم، و غفلتی که در تاریخ ایران، نسبت به این اقلیت ها شده، جبران می کنیم.
بنابراین، مثلا رسیدگی به کردها و لرها و زبانها و لهجه های محلی و اقلیت های نژادی مثل رسیدگی به ارمنی های ایران، آسوری های ایران، و به خصوص اقلیت های مذهبی مثل یهودی ها، مسیحی ها که بیشتر البته ارامنه و آسوری ها هستند و همین طور پیروان مذهب بهایی. مذهب بهایی، که دولت ایران اینقدر به آن حساسیت دارد، یک مذهبی است که در ایران تاسیس شده، و پیروانش همیشه مورد اذیت و آزار و تعقیب، قتل و زندان رفتن و این ها بودند.
مطابق یک آماری که دائره المعارف بریتانیکا منتشر کرده، و من سال گذشته دیدم، جمعیت بهایی دنیا را، با هفت و نیم میلیون جمعیت که در نقاط مختلف دنیا پراکنده اند، پس از مسیحی ها، و مسلمان ها و بودایی ها و مذاهب هندو، شایع ترین مذهب دنیا شمرده. ما کاری به مذهب اشخاص نداریم، و حق بودن و یا نبودن اش به ما مربوط نمی شود. ولی این هم هست که بهایی هایی که به نقاط مختلف دنیا سفر می کنند، زبان و فرهنگ ایران را با خودشان همراه می برند، و موجب رواج اینها می شوند.
این مطلب به مذاق نظام کنونی ایران، که تعصبات مذهبی را از شیرخوارگی واقعا وارد مغز افراد می کند، سازگار نیست. و چند بار هم، کسانی که آشنا بودند با طرز تفکر پیشروان این نظام [جمهوری اسلامی] به ما گفتند که علت اساسی مخالفت ایشان، این است که ما راجع به «بابی ها» و «بهایی ها» هم مثل مذاهب دیگر، آنچه باید بنویسیم می نویسیم و منتشر می کنیم. این تصور می کنم علت واقعی است، و گرنه اگر سواد خواندن مقالات دانشنامه (انسيکلوپدی) را می داشتند، توجه می کردند که بزرگترین منبع تحقیقات تشیع در زبان های خارجی، همین دانشنامه ایرانیکا است.
وقتی که ما شروع کردیم، مذهب شیعه، اینقدرها شناخته و مورد توجه نبود. البته بعدها با آمدن [آیت الله] خمینی، توجه دنیا تا اندازه ای جلب شد. ولی ما از روز اول گفتیم که این درست نیست اسلام را فقط از راه مذهب سنی بشناسند، چنانکه در غالب تالیفات غربی، مرسوم بود، بلکه باید به مذهب شیعه هم توجه خاص کنند، چون مذهب رسمی ایران است و در نقاط دیگر دنیا هم در آسیا به خصوص طرفدار دارد. ولی با این حال، اصلا متوجه مسایل به صورت واقعی نیستند، و بر حسب تعصبات خودشان چیزهایی می گویند. حالا بنده با این سوابق چطور ممکن است که به دیدن هیچکس از افراد منسوب به این نظام بروم؟ اینها دروغ محض است.
صدای آمریکا: خیلی ممنونم که در این گفتگو شرکت کردید. پاینده باشید و خداحافظ.