از: هومن سیسان
اکنون بیش از دو ماه است که از ارائه بسته پیشنهادی گروه پنج به علاوه یک به منظور تشویق مقامات ایرانی برای توقف برنامه اتمی این کشور می گذرد. اما تهران همچنان پاسخ روشنی به پیشنهادات قدرت های جهانی، شامل ارائه مشوق هایی در قبال توقف برنامه اتمی ایران، نداده است.
مقامات تهران بی آنکه تاریخ مشخصی را برای ارائه پاسخ نهایی خود تعیین کرده باشند، همچنان خواستار ادامه گفتگوها با اتحادیه اروپا هستند. هرچند اتحادیه اروپا و ایالات متحده بر لزوم توجه به تلاش های دیپلماتیک تاکید دارند، ولی بی نتیجه ماندن گفتگوها، برنگرانی ها و گمانه زنی ها نسبت به عواقب ادامه بحران اتمی ایران افزوده است.
جان بولتون، سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل و از کارشناسان سیاست خارجی ایالات متحده، در گفتگو با صدای آمریکا با ابراز بدبینی نسبت به اثربخش بودن گفتگوها، هدف اصلی ایران از مذاکرات را اتلاف وقت می داند. وی می گوید:
" فکر می کنم آنها به توانایی تکنولوژیک و علمی، که بسیار پیچیده است، دست یافته اند؛ هم برای ساختن سلاح اتمی و هم به کاری گیری آن در موشک های قاره پیما. فکر نمی کنم که تمامی مراحل را طی کرده باشند ولی به گمانم می دانند که چگونه پیش روند و اکنون این بدان معناست که پیشرفت های آتی آنها برای به کارگیری ظرفیت های اتمی شان، کاملا وابسته به صلاح دیدشان خواهد بود.
به نظر من طی ۵ سال گذشته شاهد آن بوده ایم که آنها از مذاکرات عملا برای اتلاف وقت استفاده کرده اند. به همین علت در این مرحله من هیچ نشانی مبنی بر اینکه آنها آماده دست برداشتن از اهداف استراتژیکشان در دستیابی به سلاح اتمی هستند، نمی بینم. نشانی هم از اینکه دیپلماسی در این مرحله آنان را از تلاش هایشان برای رسیدن به این هدف بازدارد دیده نمی شود."
در حالی که مقامات ایران، هدف از برنامه اتمی تهران را صلح آمیز می دانند، ناظران غربی درباره جزئیات اهداف استراتژیک اقدامات ایران برای دستیابی به توانمندی هسته ای اختلاف نظر دارند. برخی، تلاش های اتمی ایران را در جهت دستیابی این کشور به سلاح اتمی می دانند و برخی آن را در جهت دستیابی به فن آوری صلح آمیزی ارزیابی می کنند که به سهولت قابل تبدیل به توانمندی نظامی- اتمی باشد. سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل با تاکید براینکه برنامه اتمی ایران در هر دو صورت تهدید آمیز خواهد بود می گوید:
"اگر شما سلاح اتمی داشته باشید که تنها قسمت های مختلف آن به هم متصل نشده باشد، و آماده سوار کردن آن قطعات و استفاده از آن باشید، درآن صورت شما سلاح اتمی دارید. من فکر می کنم روشن است که آنچه دولت تهران می خواهد انجام دهد استفاده از توانمندی اتمی اش برای تهدید همسایگانش است تا به اهداف سیاسی اش دست یابد. به گمانم آنها فاصله چندانی ندارند که به این هدف دست یابند."
جان بولتون، که خود انتقادهایی به نحوه برخورد کشورهای غربی با برنامه اتمی ایران دارد، در مقالهء اخیرش در روزنامه وال استریت جورنال تاکید می کند هم اکنون تقریبا غیرممکن است که برنامه اتمی ایران را با روش های دیپلماتیک متوقف کرد. وی در پاسخ به این سوال که چرا به نظر وی در این برهه از زمان، اقدامات دیپلماتیک نتیجه بخش نخواهد بود، به صدای آمریکا می گوید:
" این امر مستلزم یک تغییر اساسی در دیدگاه برخی از طرف های درگیر، به طور خاص روسیه و چین است تا تحریم ها را به قدری افزایش دهند که تاثیرات فوری و کاری داشته باشد."
آقای بولتون با اشاره به حمله اخیر روسیه به گرجستان و بحران اوستایی جنوبی و آبخاز می افزاید: " من فکر می کنم یکی از نتایجی که از حمله روسیه به گرجستان و واکنش به شدت منفی غرب به این اقدام حاصل شد، آن است که امکان همکاری روسیه برای تحریم های موثر بیش از پیش کاهش می یابد. بنابراین اگر هم پیش از حمله روسیه به گرجستان، شانسی برای همکاری روسیه وجود داشت، اکنون آن فرصت کاملا از میان رفته است. به نظر من این اتفاق به مقام های تهران حاشیه امنیت می دهد. من معتقدم تحریم های شورای امنیت چندان کارا نبوده، و تغییری در نحوه برخورد مقامات تهران ایجاد نکرده و اکنون به نظرم امکان تصویب دور چهارم تحریم ها تقریبا منتفی است."
مقامات واشنگتن با اشاره به اهمیت اقدامات دیپلماتیک، همواره تاکید کرده اند که هیچ گزینه ای را برای مقابله با برنامه اتمی ایران منتفی نمی دانند. سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل، که نظراتش در مواردی با سیاست کنونی کاخ سفید متفاوت است، می گوید با توجه به اصرار جمهوری اسلامی به ادامه برنامه اتمی این کشور، گزینه نظامی باید در نظر گرفته شود: " من فکر نمی کنم مذاکرات، روند کنونی اقدامات تهران را تغییر دهد. بنابراین به نظرم با توجه به گزینه تغییر رژیم، گزینه نظامی باید مد نظر قرار گیرد. زیرا اگر اقدامی صورت نگیرد، طولی نخواهد کشید که ایران به سلاح اتمی دست می یابد. برخی می گویند به کارگیری زور چندان گزینه جذابی نیست اما اینکه ایران به سلاح اتمی دست یابد، گزینه ناخوشایندتری است."
وی با ابراز تردید نسبت به اقدام نظامی آمریکا علیه برنامه اتمی ایران می گوید: " ولی به نظرم دولت اسرائیل هم اکنون گزینه حمله نظامی را درنظردارد. همچنان که گفتم اقدام نظامی روش ناخوشایندی برای مقابله با مسئله است. اما اگر شما اسرائیلی باشید و ایران مسلح به سلاح اتمی را خطری برای موجودیت خود بدانید، همچنان که اسرائیلی ها در گذشته نشان داده اند، آنها آماده اقدام نظامی بازدارنده هستند. آنها در سپتامبر سال گذشته به تاسیسات اتمی در حال ساخت سوریه حمله کردند."
جان بولتون پیش بینی می کند در صورتی که اسرائیل تصمیم بگیرد برای مقابله با برنامه اتمی ایران به گزینه نظامی متوسل شود، تلاویو این اقدام را تا پیش از پایان دوره ریاست جمهوری پرزیدنت بوش به انجام خواهد رساند؛ زیرا به اعتقاد وی مقامات اسرائیلی نگران واکنش دولت آیندهء آمریکا درزمینه تقابل نظامی در خاورمیانه هستند.
