هیات نظارت بر مطبوعات، دو روز پس از انتخابات مجلس شورای اسلامی، در اقدامی غیر منتظره، پروانه نشر نه نشریه را لغو کرد و همچنین به سیزده نشریه دیگر، در مورد رعایت قانون مطبوعات و پایبندی به رسالت های مطبوعاتی تذکر داد.
فرج سرکوهی منتقد و روزنامه نگار در گفتگویی با صدای آمریکا، ضمن جمع بندی اوضاع نشر نشریه و کتاب در ایران در سالی که گذشت، به نحوه عملکرد و غیرقانونی بودن نهاد نظارت بر مطبوعات پرداخته است. فرج سرکوهی در پاسخ به این پرسش که اوضاع چاپ و نشر در سالی که گذشت را چگونه ارزیابی می کند، می گوید:
سرکوهی: نه فقط در سال گذشته، بلکه از زمانی که آقای صفار هرندی در کابینه آقای احمدی نژاد، وزیر ارشاد شد، وزارت ارشاد، کمر به قتل فرهنگ بسته است. البته در گذشته هم چنین بوده، یعنی آن چیزی که به نام وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی نامگذرای شده، و مراد از ارشاد این است که آنها باید، نویسندگان و روزنامه نویسان را راهنمایی کنند که چه بنویسند. از اسم این وزارتخانه معلوم است که وزارت سانسور است و همیشه هم با سانسور، علیه فرهنگ عمل می کرده است. اما دوره آقای صفار هرندی، در واقع می شود گفت که بدترین دوره وزارت ارشاد بوده، حتا در مقایسه با دوران میرسلیم، که آن هم دوره بدی بود. در این دوره می شود گفت که [تحمیل]معیارهای به اصطلاح امنیتی و اطلاعاتی، و[اجرای] پروژه ای که جمهوری اسلامی در زمینه امنیتی کردن عرصه فرهنگ، و برخورد امنیتی و پلیسی ریخته، در دوره آقای صفار هرندی به اوج خودش رسیده است. به همین دلیل این دوره را می توان دوره تسلط کامل شیوه های امنیتی- پلیسی بر وزارت ارشاد ارزیابی کرد.
صدای آمریکا: همانطور که می دانید، هیات نظارت بر مطبوعات وابسته به وزارت ارشاد، به تازگی مجوز انتشار نه نشریه، از جمله ماهنامه سینمایی "دنیای تصویر" و ماهنامه فرهنگی- هنری "هفت" را لغو کرده، و اداره کل مطبوعات، نیز در این رابطه اعلام کرده که: «برخی تخلفات مطبوعاتی مثل استفاده ابزاری از عکس های هنرپیشه های فاسد خارجی، و درج جزئیات مبتذل زندگی آنها، موجب حساسیت و برخورد قانونیِ هیات نظارت بر مطبوعات گردیده» در صورتی که شاهدیم آخرین ساخته های سینمایی ِ هالیوود توسط جمهوری اسلامی خریداری می شود و در سینما و تلویزیون به نمایش عمومی در می آید ...
سرکوهی: با سانسور البته، باید توجه داشت که وزارت ارشاد، دو اداره را در مجموعه خود دارد، اداره مطبوعات و اداره کتاب؛ اداره مطبوعات، وظیفه سانسور مطبوعات را بر عهده دارد، و می بینیم که امتیاز نشر هیچ روزنامه ای را نمی دهد، مگر این که صاحب امتیاز متعلق به جناح های حکومتی باشد، ما دیدیم که در دوره صفار هرندی، روزنامه هایی که به رفرمیست های مذهبی و حزب کارگزاران گرایش داشتند تحت فشار قرار گرفتند و امتیاز بسیاری از آنها به بهانه های گوناگون لغو شد. از طرفی دیگر نشریات و مجلات فرهنگی و ادبی که وجود داشتند به شدت تحت فشار قرار گرفتند، یا امتیازشان لغو شد و یا به آنها کاغذ نمی دهند و زیر فشارشان می گذارند. خلاصه فضای رعب و وحشتی ایجاد کرده اند که طبیعتا خودسانسوری را افزایش داده است.
ما می دانیم که سانسور در جمهوری اسلامی، فقط سانسور سیاسی نیست، بل که سانسور اخلاقی و مذهبی هم هست، در نتیجه بسیاری از موارد، مانند چاپ عکس یک هنرپیشه که طبیعتا یک گزارش نمی تواند بدون عکس باشد، و یا یک خبر نمی تواند بدون عکس باشد و غیره را، برای بستن مطبوعات، بهانه قرار می دهند، و مغایر با موازین سانسور اخلاقی، فرهنگی و دینی خودشان اعلام می کنند. اینها می خواهند نظام تک صدایی را بر فرهنگ ما حاکم کنند.
در دنیای کتاب هم شاهدیم که چند حادثه رخ داده ، که وضع صنعت نشر بحران زده ما را( که خودش اصولا بحرانی است) به دلیل نرخ پایین کتابخوانی در ایران و به دلیل سانسور و مشکلات اقتصادی، بدتر کرده است. می بینیم کار به جایی کشیده شده که کتابخانه های عمومیِ سراسر کشور را می خواهند پاکسازی کنند، و می خواهند برخی کتابها را از کتابخانه های عمومی بیرون بریزند. این درست شبیه جشن کتابسوزانی است که در دوره هیتلر برگزار شد. و یا دیدیم که یعقوب یادعلی، نویسنده، به اتهام این که در رمانش مثلا به "قوم لر" توهین کرده، محاکمه محکوم می کنند. و این اولین باری است که رسما نویسنده ای را به دلیل نوشتن رمان، و اینکه مثلا یکی از قهرمان های رمانش، مثلا فلان جمله را گفته، که البته نظر نویسنده هم نیست، و نظر آن آدم داستان است، مورد محاکمه قرار داده و محکوم می کنند. البته قبلا نویسندگان ما را کشتند، زندانی و شکنجه کردند.
می دانیم که کانون نویسندگان ایران را اجازه نمی دهند جلسه داشته باشند، اتحادیه ناشران زیر فشار خیلی شدیدی قرار گرفته، و بعد هم رایانه های دولتی را که به ناشرها می دادند بسیار کم کرده اند، این را به خصوص تبدیل کرده اند به اهرمی، برای فشار آوردن به ناشرانی که سعی می کنند کتابهای متنوع چاپ کنند.
هم در عرصه مطبوعات و هم در عرصه کتاب، وزارت ارشاد می کوشد فرهنگ تک صدایی را در جامعه، چنان حاکم کند که هیچ صدایی اصلا مطرح نباشد. مبادا این صدا، صدایی باشد متفاوت با ارزشهای اخلاقی، دینی، سیاسی آنها، یعنی سانسور دینی-فرهنگی- اخلاقی را این ها سعی می کنند برسانند به جایی که بشود از سانسور مطلق صحبت کرد.
البته با توجه به اینکه الان دنیای انقلاب رسانه ها و یا انقلاب اطلاعات هست، و می شود کتاب ها را در اینترنت دید، می شود گفت که سانسور شکست می خورد، ولی به هر حال این ها سعی می کنند فضای عمومی نشر را چه در عرصه مطبوعات و چه در عصر نشر کتاب به شکل فرهنگ تک صدایی در آوردند که فقط صدای خودشان شنیده شود.
صدای آمریکا: با توجه به این که اخیرا لغو امتیازها، از سوی هیات نظارت بر مطبوعات صورت گرفته، آیا طبق قانون مطبوعات، هیات های نظارت بر مطبوعات می توانند حکم به لغو امتیاز نشریات دهند؟
سرکوهی: نفس وجود هیات نظارت غیرقانونی است، بنابراین نمی توانیم از هیات نظارت صحبت کنیم که آیا اعمالش قانونی هست یا خیر؟ اصولا اینکه آمدند گفته اند هر کسی می خواهد در ایران نشریه چاپ کند، باید مجوز داشته باشد، در مورد این مجوز هم وزارت ارشاد، وزارت اطلاعات، وزارت کشور و قوه قضاییه باید اظهار نظر کند، خودش غیرقانونی است. اینها می گویند ما به عده ای مجوز نمی دهیم مبادا مرتکب جرم شوند. درست مثل اینکه شما گواهینامه رانندگی به یک عده ای ندهید مبادا که تصادف کنند. و بعد خود این هیات نظارت، اصولا در هیچ کجای قانون، پیش بینی نشده، بنابراین، خود این هیات نظارت غیرقانونی است.
اما حالا فرض کنیم که در خود قانون مطبوعات آمده که هیات نظارت می تواند جلوی نشر یک نشریه را بگیرد. حتا در این صورت، می باید پرونده آن را به دادگاه ببرد، اینها ظاهرا همین کار را می کنند، یعنی آنجا هیات نظارتی هست، و اینها بولتن هایی را که بررسان و سانسورچیان تهیه می کنند می خوانند، و بعد جلوی انتشار نشریات را می گیرند. آنوقت پرونده را بعد از یکی دو سال به دادگاه ارجاع می دهند. در واقع، خود این هیات نظارت وجودش غیرقانونی است. در قانون مطبوعات هم به اینها حق داده اند که می توانند جلوی نشر را بگیرند، اما نمی توانند امتیاز انتشار را لغو کنند. و بعد به پرونده باید در دادگاه رسیدگی شود.