کشور کوچک کاستاریکا که سواحل نقره ای و جنگل های بی بدیلش شهرت جهانی دارد، یکی از بازیکنان عمده عرصه مبارزه با تولید گازهای گلخانه ای است. شرکت اصلی تولیدکننده برق این کشور که تقریبا به طور کامل با انرژی آب کار می کند، قادر است تا ماه ها بدون سوخت فسیلی فعالیت کند.
این کشور واقع در آمریکای مرکزی علی رغم نقش اندکش در تغییرات جوی کره زمین، در میان نخستین کشورهایی است که بیشترین تلاش را برای کاهش گازهای گلخانه ای در پیش گرفته اند.
آن طرف اقیانوس و در استرالیا، داستان متفاوت است. سرانه تولید گاز دی اکسید کربن در این کشور سرشار از ذغال سنگ، تقریبا سرآمد هر کشور دیگر و نزدیک به آمریکا است.
نگاهی به این دو کشور در دو سوی کره زمین، آنطور که نشریه "نشنال جئوگرافیک" می گوید، حاکی از یک واقعیت است: کندی سرعت تغییرات اقلیمی تنها نیازمند همکاری آمریکا، چین و هند به عنوان بزرگترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه ای نیست.
به گزارش این نشریه، با نزدیک شدن به اجلاس پاریس که قرار است روز ۳۰ نوامبر سال جاری میلادی با شرکت ۱۹۵ کشور و اتحادیه اروپا جایگزینی برای پیمان کیوتو بیابد، برخی کشورها رفتاری بهتر پیشه ساخته اند.
سرانه تولید گاز دی اکسید کربن (۱۹۶۰ تا ۲۰۱۱)
در سال ۲۰۱۱ سرانه تولید دی اکسید کربن در استرالیا (۱۶ و نیم تن) یعنی حدود ده برابر کاستاریکا (بیش از یک و نیم تن) بوده است.
کاستاریکا غیر از سیاست و عملکرد خوبش در کاربرد انرژی پاک امیدوار است با در پیش گرفتن برخی سیاست ها، مثل در نظر گرفتن مالیات بر تولید کربن، از شر خودروهای آلاینده خلاص شود. استرالیا از سوی دیگر حتی به قوانینی که سازمان های خودش در کاهش دی اکسید کربن در نظر گرفته توجه چندانی نمی کند.
تفاوت دو کشور، هم جنبه تاریخی دارد و هم سیاسی: پس از دهه ها تلاش های محافظه کارانه دولت کاستاریکا به سرعت در حال رسیدن به اهداف محیط زیستی است. در حالی که در استرالیا ذغال سنگ چنان نقش پررنگی در اقتصاد دارد که سوخت های فسیلی در مذاکرات نقش تعیین کننده دارد، و سیاست این کشور در سال های اخیر در سایه دیدگاه های متناقض نخست وزیرانش درباره گرمایش جهانی، عمیقا تحت تاثیر این مسئله بوده است.
نشنال جئوگرافیک به نقل از مؤسس منابع جهانی می گوید کاستاریکا در سال ۲۰۱۲ میلادی حدود ۷ میلیون تن، و استرالیا حدود ۳۹۱ میلیون تن گاز دی اکسید کربن تولید کردند؛ مقایسه کنید با حدود ۹ و نیم میلیارد تن گاز دی اکسید کربن تولید چین.
ده کشور بزرگ و صنعتی جهان با تولید دو سوم گازهای گلخانه ای چشم جهان را به خود دوخته اند. اما ۱۵۰ کشور دیگر، از جمله امارات متحده عربی، به وعده کاهش تولید گاز بسنده کرده اند که پس از دو دهه عدم همکاری با تلاش های جهانی در این راستا، همین وعده هم دلگرم کننده است، اما برای فائق آمدن بر افزایش دو درجه ای درجه حرارت کره زمین کافی نیست.
مذاکره کنندگان در اجلاس پاریس این را خوب می دانند و قبل از آن که رهبران ارشد کشورها وارد پاریس شوند در تلاش هستند تا آنان را به تقویت برنامه هایشان در این زمینه و با هدف کاهش تولید گازهای گلخانه ای متقاعد کنند.
کاستاریکا راه خود را می رود
این کشور می خواهد در اجلاس پاریس بگوید که در کارزار مبارزه با گرمایش جهانی حتی اقتصادهای کوچک هم اهمیت دارند.
کاستاریکا با جمعیت حدود ۵ میلیون و اغلب فقیر، عمدتا بر درآمد حاصل از کشاورزی و صادرات محصولاتی چون قهوه، شکر و موز و اکوتوریسم مبتنی است. توریست ها برای دیدن آتشفشان ها و جنگل ها، لاک پشت ها و میمون های بومی و طوطی های رنگارنگ و معروف این کشور به آنجا می روند. ولی افزایش دما و کاهش بارندگی، اقلیم این کشور را دستخوش تغییر کرده، بر محصول قهوه تاثیر گذاشته، تعادل و فراوانی جانوران را برهم زده و سرزمین را خشک کرده است. تغییراتی که مسئولان آن کشور را بر آن داشت تا از چند سال پیش تغییرات جوی را جدی بگیرند.
در حال حاضر تمرکز جهان بر چین و هند است، که هیچ یک سیاستی جدی در این زمینه اختیار نکرده اند. مونیکا آرایا مؤسس سازمان غیردولتی نیولا، که بر توسعه پایدار در آمریکای لاتین تمرکز دارد، به نشنال جئوگرافیک می گوید "ما نه آنقدر مهم بودیم که دیده شویم و نه آنقدر فقیر که جدی گرفته شویم. ما می خواستیم به جهان نشان دهیم که اقتصادهای کوچک هم اهمیت دارند."
کاستاریکا، کشوری که رئیس جمهوری آن در مقایسه با رهبران دیگر کشورهای آمریکای لاتین قدرت کمتری دارد، به دلیل گام هایی که در جهت حفظ محیط زیست برداشته الگوی بسیاری از کشورهای منطقه است.
این کشور در دهه ۷۰ میلادی، شبکه ای از پارک های طبیعی و حیات وحش را مورد حفاظت قرار داد و با سیاست های نابودکننده محیط زیست مبارزه کرد. این کشور بر بنزین مالیات بست و از بانک جهانی وام گرفت تا در ازای حفظ جنگل ها به کشاورزان دهد. با بهبود صنعت گردشگری در دهه ۹۰ بسیاری از شهروندان این کشور دریافتند که سرمایه گذاری در طبیعت، کلید شکوفایی تجاری است.
کاستاریکا در سال ۲۰۰۷ از قصد خود برای کاهش تولید خالص دی اکسید کربن به صفر خبر داد و گفت تولید گازهای گلخانه ای اش از میزان جذب این گاز در جنگل هایش فراتر نمی رود.
این کشور ۵۶ درصد از برق مورد نیازش را از انرژی آب تامین می کند. انرژی حاصل از گرمای آتشفشان ها، باد و خورشید منابع دیگر تامین برق هستند و کاستاریکا می خواهد چالش افزایش شمار خودروها و مشکل حمل و نقل را با راه اندازی پروژه قطار برقی حل کند.
استرالیا؛ روی دیگر سکه
در سوی دیگر اقیانوس آرام افزایش حرارت آتش سوزی های گاه و بیگاهی را در استرالیا موجب می شود و کشاورزان و باغداران و همچنین پرورش دهندگان دام را به گرفتاری می اندازد. گرم شدن و اسیدی شدن آب اقیانوس حیات وحش آبزیان و جزایر مرجانی منحصر به فرد استرالیا را به خطر انداخته است. اما هیچ یک از اینها، دولتمردان را به تغییر سیاست وانداشته است و صنعت ذغال سنگ همچنان پررونق است.
استرالیا با سرزمینی به وسعت آمریکا و جمعیتی کمتر از ایالت تکزاس، دوازدهمین اقتصاد جهان است با تولید خالص ملی شش برابر بیشتر از کاستاریکا. استرالیا به شدت بر سوخت فسیلی متکی است و مصرف سوخت هر روز در این کشور افزایش می یابد.
تونی ابوت نخست وزیر استرالیا، در سال جاری وعده داد که تولید گازهای گلخانه ای را تا سال ۲۰۱۳ میلادی تا ۲۸ درصد کاهش خواهد یافت. کارشناسان حتی به تحقق این وعده دیرهنگام هم امیدی ندارند، چرا که می گویند اوضاع سیاسی استرالیا در این زمینه بسیار آشفته است.
سیاست های محیط زیستی در استرالیا تاکنون در شکست سیاسی دست کم سه نخست وزیر این کشور در سال های اخیر نقش مستقیم ایفا کرده است. بخشی از شکست جان هوارد در انتخابات ۲۰۰۷ به دلیل باور رای دهندگان به کم کاری او در حوزه محیط زیست بود.
کوین راد جانشین او وعده اقدامات جدی داد و در اجرای وعده هایش ناکام ماند و با فشار برای کنار رفتن مواجه شد. جولیا گیلارد نیز اول گفت مالیات کربن در کار نخواهد بود، اما بعد زیر حرف خود زد. سال گذشته ابوت که تغییرات جهانی را "مزخرف" خوانده بود، مالیات کربن را ابطال کرد.
دو ماه پیش مالکوم ترنبول جانشین ابوت شد. او قبلا به خاطر اشتیاق بیش از حد به محیط زیست و گازهای گلخانه ای رهبری حزب را از دست داده بود. اما حالا به نظر می رسد آهسته و پیوسته مجبور به در پیش گرفتن سیاست های محیط زیستی در راستای نفع جهانی است.
نشنال جئوگرافیک می گوید در نشست پیش روی پاریس، همه مذاکره کنندگان به دنبال کاهش گازهای گلخانه ای خواهند بود و در این میان کشورهای کوچک با شرمنده کردن کشورهای قدرتمند می توانند آنها را به مسئولیت پذیری بیشتر وادارند.