تهران با جمعیتی نزدیک به ۱۲ ميلیون نفر و در سطحی به مساحت ۸۰۰ کیلومتر مربع در دامنه کوههای البرز قرار گرفته است. مشکل آلودگی هوای تهران داستانی است که سالها در صدر مشکلات محیط زیستی ایران قرار داشته است. بنا بر اظهارات رئیس راهنمائی و رانندگی تهران، خیابانهای این شهر در طول روز میزبان سه ميليون و ۶۰۰هزار خودرو است، در حالیکه در بهترین حالت گنجایش ۸۵۰ هزار اتوموبیل را دارد. نتيجه چنين افزايشی اين است که در ساعات اوج ترافیک، این شهر تبدیل به پارکینگ عظیمی می شود از خودروهائی که با یک یا حداکثر دو سرنشین تردد می کنند، با رانندگانی عصبی و سردرگم که برای رسیدن به مقصد خود ساعتها در ترافیک لجام گسیخته تهران معطل هستند.
بر طبق تحقیق منتشره در سال ۲۰۰۴ از سوی دانشگاه پلی تکنیک برلین ۵۴ درصد وقت رانندگان تهرانی در ترافیک و یافتن پارکینگ تلف میشود و این به معنی هدر رفتن روزانه ۶ ميلیون لیتر بنزین است. همچنین این تحقیق نشان میدهد که عمر بیش از ۵۳ درصد خودروها در تهران بالای ۱۵ سال است و همین کهنگی ماشینها خود عامل مضاعفی بر آلودگی هواست. http://www.etehadchap.org/Haml.html
تمام این مشکلات موجب به هوا فرستادن سالیانه ۵ ميلیون تن آلودگی تنها از طرف خودرو ها در تهران میشود. ابر غلیظی از دود و مه که در شرایط وارونگی هوا، مانند بختک به روی تهران می افتد و مردمی که باید از این هوا تنفس کنند را هدف قرار میدهد. دکتر کاظم عطاری در مورد بیماریهای تنفسی ناشی ار آلودگی هوا می گويد شهرهای بزرگ در ایالات متحده به ابتکارات جالبی در زمینه مقابله با آلودگی هوا دست زده اند. تعيين خطوط HOV یکی از این راههاست، به اين معنی که يک خط از شاهراه را به ماشینهای دارای بیش از يک سرنشین اختصاص می دهند. در حالیکه خودروهای تک سرنشین مجبور به استفاده از خطوط معمولی و اتلاف وقت در ترافیک هستند، خوروهای دارای دو سرنشين يا بیشتر در این خطوط سریعتر به محل کار یا زندگی خود میرسند و در نتیجه در ازای کمک به هوای سالم در شهر در واقع پاداش ویژه ای برای آنان در نظر گرفته میشود.
طرح دیگری که بصورت خودجوش در آمريکا به مرحله اجرا گذاشته می شود اين است که شهروندان در محل های تعيين شده در صف منتظر ماشینهائی می شوند که به سمت محل زندگی يآ کار آنها می روند. بدیهیست که راننده و مسافر همدیگر را نمیشناسند. ماشینهای تک سرنشین برای استفاده از خطوط (اچ او وی) احتیاج به سرنشین دارند و این مسافر ها هم که اکثرا ماشین خودشان را در پارکینگ گذاشته اند، نیاز به سواری تا محل مورد نظر دارند. در اين داد و ستد پولی رد و بدل نمیشود، و مردم در کمال آرامش با هم همسفر میشوند.
اما دلیل دیگر تمیز تر بودن هوای شهرهای آمریکا، آلایندگی کمتر خودروهاست. تمام خودروها در آمریکا موظف به گذراندن سالی ۱ بار تست آلایندگی هستند و اگر اتوموبیلشان نقص فنی داشته باشه، باید سریعا آنرا برطرف کنند، وگرنه نمی توانند از آن در خيابان ها برای تردد استفاده کنند. همچنین کارخانجات اتوموبیل سازی موظفند تا سالانه مصرف سوخت اتوموبیلهای تولیدی خود را کاهش دهند.
هفت کارخانه اتوموبیل سازی در ایران ۲۷ خودرو مختلف را مونتاژ می کنند. ایران خودرو، بزرگترین تولید کننده خودرو در ایران ادعا میکند که در مورد کیفیت خودروها استانداردهای اروپائی را اجرا می کند. اما در همین حال سازمان حفاظت از محیط زیست بعلت رعایت نکردن مسایل زیست محیطی، چند مورد شکایت از این کارخانه را در قوه قضائییه در دست پیگیری دارد.
http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1516548
گزارش سال ۲۰۰۷ بانک جهانی میگوید که ضرر ناشی از آلودگی هوا در ایران برابر با هزینه سالانه واردات بنزین يعنی ۸ ميلیارد دلار است. همچنین یکی از مدیران اسبق ایران خودرو به صدای آمریکا گفت ۸۰ درصد خودروهای در حال تردد در تهران در زیر خط استاندارد آلودگی قرار دارند. بیشتر این خودرو ها پیش از سال ۲۰۰۰ توسط دو شرکت ایران خودرو و پارس خودرو مونتاژ شده اند و جزو اتوموبیلهای فرسوده محسوب نمیشوند. ایران اکنون سالانه ۸۵۰ هزار خودرو تولید می کند که بیشتر این خودروها در تهران مورد استفاده قرار می گيرند، اما دولت از گسترش هماهنگ جاده های درون شهری در مواجهه با این افزایش تولید ناتوان است و در نتیجه خیابانهای تهران تا ۴ برابر ظرفیت خود پر میشوند.
http://www.etehadchap.org/Haml.html
قانون گذاران آمریکائی هر ساله در زمینه رعایت موازین زیست محیطی عرصه را بر شرکتهای اتوموبیل سازی تنگتر میکنند. بعنوان مثال جرج بوش پیش از ترک کاخ سفید فرمانی را امضا کرد که طی آن شرکتهای اتوموبیل سازی موظف شدند تا برنامه جدیدی جهت کاهش مصرف بنزین و آلاینده ها را اجرا کنند. یکی از شعارهای اصلی باراک اوباما نیز استفاده از سوخت های جایگزین بجای بنزین در خودروهاست. اما جایگاه سیستم حمل و نقل عمومی در کاهش آلودگی هوا چیست؟
http://www.sptimes.com/2007/05/15/Worldandnation/Bush_lays_plans_to_re.shtml
بر طبق گزارش تحقیقی دانشگاه پلی تکنیک برلین در بسیاری از کشورهای صنعتی در کنارسیستم اتوبوس رانی امکانات رفت وآمد عمومی دیگر نظیرمترو وقطارهای شهری نیز وجود دارد و به نسبت هر 1000 نفریک اتوبوس درحرکت است که اصولا کمبود امکانات دیگررفت وآمد را جبران می نمایند.
درتهران به نسبت هر يک ميليون شهروند فقط ۴۰۰ اتوبوس قابل استفاده وجود دارد وسیستم اتوبوس رانی اصلی ترین سیستم رفت وآمد شهری است.
علاوه براین دربسیاری کشورها قوانینی مبنی بر کنار گذاشته شدن اتوبوس های کهنه وجود دارد که بايد با اتوبوس های جديدتر معاوضه شوند. درتهران برعکس به طورمتوسط یک اتوبوس بعد از ۱۳سال کهنه محسوب می شود و روزانه ۱۵تا ۲۰ درصد اتوبوس ها بدلیل نقض فنی وفرسودگی قادر به حرکت نیستند. بخاطرسرعت کم، تاخیرهای زیاد، حرکت آزاردهنده، مسافرکشی بیش ازظرفیت، کمبود تجهیزات، این اتوبوس ها ازنظرشهروندان امکان رفت و آمد خوبی نیستند و علت عمده استفاده از آن ها اين است که امکانات دیگری وجود ندارد.
متروی شهری تهران اکنون در مسافتی نزدیک به ۵۰ کیلومتر، تنها مناطق محدودی از تهران را پوشش میدهد. شهرداری ادعا میکند که تا سال ۲۰۱۲ خط سوم مترو نیز راه اندازی خواهد شد که موجب میشود تا مناطق بیشتری تحت پوشش قرار گیرند. اما هم اکنون تنها ۱۰ درصد مسافرتهای بین شهری با مترو صورت میگیرد. تعداد کم واگنها و قطارها و ریزش پی در پی تونلهای مترو در تهران، موجب شده تا تهرانی ها کمتر از این سیستم برای سفرهای شهری استفاده کنند.
امروزه تعداد ماشین های شخصی که به مسافرکشی مشغولند در سطح تهران به بيست هزار تخمین زده می شود. با وجودیکه اینها نقش مهمی را در انتقال مسافرین دارند اما ازطرف دیگر بار آشفتگی ترافیک را افزایش می دهند. اتومبيل های سواری مسافرکش بی توجه به جریان حجم وشتاب حرکت ماشین ها و بی توجه به قوانین راننده گی هرجا دلشان بخواهد توقف کرده تا مسافررا سواریا پیاده کنند. علاوه بر این بدلیل عدم وجود نظارت بر کار آن ها، زيرا نه وابسته به سازمانی هستند ونه اینکه درادارات رسمی ثبت شده هستند، پیگیری قانونی تخلفات رانندگی شان هم بسادگی ممکن نیست. با وجودیکه قانونا نیز اتومبیل های شخصی مجاز به نقل وانتقال مسافرین نیستند، اما ادارات مسئول مربوطه غالبا این نقض قانون را نادیده می گیرند. بر طبق آمار منتشره از راهنمائی و رانندگی در مجموع ۱۰ درصد مسافرین از این وسیله ی حمل و نقل استفاده می کنند. اما بعلت نبود سیستم ثبت رسمی در این مورد، به نظر میرسد که رقم واقعی بیشتر از این باشد.
در جمهوری اسلامی ايران، حفاظت محيط زيست كه نسل امروز و نسل های بعد بايد در آن حيات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظيفه عمومی تلقی می شود. از اين رو فعاليت های اقتصادی و غير آن كه با آلودگی محيط زيست يا تخريب غير قابل جبران آن ملازمه پيدا كند، ممنوع است. این اصل ۵۰ قانون اساسی ایران در جهت پاسداشت حقوق زیست محیطی شهروندان است.
http://bekaria.blogfa.com/post-22.aspx
بر طبق گزارش آخر بانک جهانی، به ازای هر ۱ ملیون دلار سرمایه گذاری در ناوگان حمل و نقل عمومی سالانه ۱۸۶ تن از آلودگی تهران کمتر میشود. این گزارش به همه جنبه های دیگر سرمایه گذاری هم میپردازد. به ازای هر ۱ ملیون دلار سرمایه گذاری در خودروهای کم مصرف سالیانه ۱۲۳۵ تن، در خارج کردن خودروهای فرسوده ۳۹۱ تن ، بهینه کردن سوخت ۲۳۴ تن و سر آخر اجرای کامل معاینه فنی در شهر تهران علاوه بر صرفه جویی سالانه ۴۳۸ ملیون لیتر بنزین در سال، ۲۵۷۷۵۷ تن نیز از آلودگی هوای تهران میکاهد.
http://www.worldbank.org/html/fpd/transport/utsr/budapest/background/tehran.pdf
