آب

بیش از ۷۰ درصد سطح کرهٔ زمین را آب پوشانده است که اقیانوسها بزرگترین بخش آن را تشکیل می دهند. آب بسیار ارزشمند است.

آبهای زیر زمینی که همواره در جهان به عنوان تامین کننده آب آشامیدنی مردم هستند امروز به دلیل تصمیمات مدیریتی غلط در معرض آلودگی شدید قرار گرفته اند و به طبع باید منتظر نمایان شدن اثرات آن در سلامت مردم باشیم.

بیش از ۹۰ درصد آب آشامیدنی جهان از آبهای زیر زمینی تامین می گردد که این آبها به وسیله چشمه، قنات و حفر چاه، به سطح زمین راه پیدا می کند و مورد استفاده قرار می گیرد و باید گفت کشور ما نیز از این وضعیت مستثنی نیست. اما اعمال روش های مدیریتی غلط همچون امحاء و دفن غلط زباله های بیمارستانی باعث شده این آبها در معرض آلودگی های خطرناکی قرار گیرند.

از سوی دیگر به گفته کارشناسان، حدود ۱۶۳رودخانه آلوده در ايران شناسایی شده که درصد آلودگی شصت تا هفتاد تای آنها به بالاترین میزان رسیده و این در حالی است که سالها است که مسئولان حفاظت از محیط زیست از آغاز طرح شناسایی و بررسی علل آلودگی این رودخانه ها صحبت می کنند اما هیچ خبری از اجرای طرح نمی شود.

در حالیکه ایالات متحده، بودجه کلانی را صرف حفاظت، آموزش و تبادل اطلاعات در مورد آبهای بین المللی میکند، کشور ایران بسبب مشکلات سیاسی از این حمایت محروم مانده است.

مضافا گزارشهای متعددی از آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی وجود دارد و مشاهدات و بررسی های صورت گرفته نشان میدهد که سازه های ساخته دست بشر، مانند سد و پل، موجب بهم ریختن وضعیت اکو سیستم در بسیاری از مناطق ایران شده است. یکی از جنجال بر انگیز ترین این موارد، احداث سد سیوند است.

تاریخچه ساخت این سد بسال ۱۳۷۱ بازمیگردد. در این سال ساخت سد سیوند در تنگه بلاغی روی رودخانه و بدون هیچ استعلامی از سازمان میراث فرهنگی و محیط زیست آغاز شد. فاصله دهانه اصلی سد تا آثار و سازه‌های اصلی محوطه پاسارگاد نزدیک به ۱۷ کیلو‌متر و فاصله خط پایان آبگیری دریاچه تا سازه‌های اصلی و آرامگاه کوروش حدود ۹ کیلو‌متر است.

اما اعتراضها به ساخت این سد در ایران منحصرا به تهدید زیر آب رفتن آرامگاه کورش مربوط میشد. اولین مقاله ای که درباره مشکلات زیست محیطی این سد در ایران چاپ شد نیز در واقع ترجمه مقاله ای در همین مورد در روزنامه گاردین بود که بی توجهی افکار عمومی به این بعد مسئله را نشان می داد . پس از آن بصورت فصلی اعتراضها بساخت این سد بخاطر زیر آب نرفتن مقبره کورش ادامه یافت. مقامات قول دادند که به این مقبره آسیبی نرسد ... اما بالاخره سد احداث شد.http://www.iran-newspaper.com/1383/831006/html/iran.htm

از سوی ديگر وضعیت نگران کننده در مورد پایین آمدن سطح آب بسیاری از دریاچه های ایران موجب نگرانی بسیاری از کارشناسان شده و مدتهاست که بسیاری در مورد تصحیح مدل توسعه پایدار به دولت هشدار میدهند. بحث روز در مورد دریاچه های ایران اما، وضعیت دریاچه ارومیه است. بنا بر گزارشها سطح این دریاچه در دو سال اخیر ۶ متر کاهش یافته است.

اصرار دولت به اجرا و تکمیل این پروژه ها بدون در نظر گرفتن تبعات زیست محیطی پس از آن، موجب شده تا اکنون ایرانیان در واقع در مقابل عمل انجام شده قرار بگیرند. در عین حال بسبب وعده های داده شده در مورد ایجاد شغل در اطراف این پروژه ها، مردم محلی نیز به امید آینده ای بهتر، اصراری مضاعف بر اجرای این طرحها دارند، بدون آنکه از تبعات اجرای این پروژه ها در اکو سیستم منطقه توجهی داشته باشند.

اما مشکلات مربوط به آب تنها به دریاچه های ایران محدود نمیشود. دفع ناقص زباله و سرازیر شدن شیرابه ها و مواد سمی به رودخانه ها و منابع آب زیر زمینی در اطراف تهران، موجب به خطر افتادن سلامت شهروندان پایتخت شده است.

طبق تحقیقات انجام شده توسط دانشگاه علوم پزشکی تهران، مقدار مواد آلاینده در رودخانه جاجرود بحد بسیار بالایی رسیده است. بنا به اين گزارش دلیل آلودگی دفن ميلیونها تن زباله در منطقه کهریزک است. همچنین معلوم شده است که شهروندان مناطق مجاور کهریزک و مناطقی مانند نارمک و تهران پارس که منبع آب آشامیدنیشان از سفره های زیر زمینی تامین میشود، هر ساله از شیوع بیماری اسهال و وبا در منطقه شاکی هستند. مقامات مسئول منکر وجود ارتباط این بیماریها با مصرف آب آشامیدنی هستند، اما مردم می گویند که مسئولان بهداشتی به آنها گفته اند که از آب لوله کشی برای آشامیدن استفاده نکنند. کارشناسان میگویند تنها راه حل، انتقال مرکز زباله کهریزک و تکمیل پروژه فاضلاب تهران است.

در فروردین ماه سال ۱۳۷۸ بنا به درخواست دولت ایران، آژانس همکاری های بین الملی ژاپن، جایکا، که نماینده رسمی و مسئول اجرای طرح های همکاری های فنی دولت ژاپن است، گروه مطالعاتی خود را به تهران اعزام کرد تا مطابق مقررات ایمنی و آیین نامه های جاری کشور ژاپن، مطالعاتی را پیرامون زلزله احتمالی تهران انجام دهد. در پایان این تحقیق یکی از خطرناکترین مسایل در مورد زلزله احتمالی در تهران عدم وجود یک سیستم فاضلاب شهری عنوان شده است. در بخشی از این گزارش آمده است که بعلت قرار گرفتن فاضلاب منازل در زیر همان خانه، اين در صورت وقوع یک زلزله قوی در تهران موجب بالا آمدن این فاضلابها بسطح میشود. پس از گذشت تنها ۲۴ ساعت از زلزله احتمالی وبا، حصبه، اسهال و طاعون بطور گسترده ای در شهر پخش خواهد شد.
http://www.iran-3.com/affiche.php?type=news&id=1223

از طرف دیگر اقیانوس، که محل زندگی جانداران بی شماری است، مدتهاست که به مکانی برای تخلیه زباله و سموم شیمیایی تبدیل شده است. علاوه بر آن صید بی رویه ماهی نیز موجب شده تا توازن زیست محیطی بسیاری از اقیانوسها بهم بخورد.

حفاظت از اقیانوسها بیشتر بر عهده کشورهائی است که بیشترین استفاده را از آن میبرند. ایالات متحده با یکی از طولانی ترین مرزهای آبی، یکی از بزرگترین کشورهای صید کننده ماهی بوده و هر گونه آلودگی و یا صید بی رویه آن میتواند به اقتصاد این کشور صدمه بزند. به همين منظور دولت این کشور سازمانی را تحت عنوان سازمان ملی حفاظت از اقیانوسها ایجاد کرده است. این سازمان با سالی ۴ ميلیارد دلار بودجه وظیفه حفاظت ازمحیط زیست تمام اقیانوسها و دریا ها را بر عهده دارد.

بر اساس آمارها، هر ساله حدود دو ميليون و يکصد هزار بشکه نفت معادل ۱۶۰ هزار تن وارد آبهای خلیج فارس می شود و روزانه نیز حدود شش میلیون بشکه آب مخلوط با نفت خام به دریا می ریزد. این روند سالها ادامه داشته است و هنوز نیز تصمیمات و قول و قرار های میان کشورها، پروتکل های امضاء شده و همچنین تهدیدات کارشناسان نیز نتوانسته آن را متوقف کند.

در شرایطی که سالانه ۲۰ میلیون تن فاضلاب تصفیه نشده به آب‌های نیلگون خلیج فارس و دریای خزر سرازیر می شود، این امر امروز به عنوان یک تهدید جدی برای درصد بالایی از پستانداران، جانواران و گیاهان دریایی محسوب می شود. تهدیدی که چندان جدی گرفته نشده است.

آبهایی که همواره از آن به عنوان گهواره تمدن و قلب تپنده خاورمیانه و در میان حوزه‌ها‌ی آبی جهان از آن با عنوان منحصر به فرد یاد می شود امروز به دلیل صید بی رویه توسط غواصان و افراد سودجو و فروش آنها، احداث اسکله های نفتی و بار اندازها و به دنبال آن افزایش غلظت آب و ورود آلایند ها از طریق صنایع حاشیه سواحل به سرعت به سمت نابودی پیش می رود.

روند آلودگی های زیست محیطی طی سالهای اخیر به دلیل بی توجهی و سهل انگاری های مدیریتی شدت گرفته است بطوری که گفته می شود در سالهای نه چندان دور آتی اثرات آن در سلامت مردم مشهود خواهد شد.