گران ترین و پرتقاضا ترین ادویه جهان است. تا جایی که طلای سرخ لقب گرفته است. زعفران...گیاهی که بهترین نوعش گرمی ۶۵ دلار به فروش می‌رسد. یعنی حتی گران‌تر از طلا.
این قیمت به دلیل نیروی کار بالایی که برای برداشت این محصول لازم است، همواره افزایش می یابد. به نوشته کران مانکس در وب سایت سی ان ان، برای هر پوند زعفران باید ۲۰۰ هزار تار ظریف سرخ رنگ از ۷۰ هزار گل زعفران با نام خانوادگی کروکوس ساتیوا با دست چیده شود.
وب سایت سی ان ان می افزاید: پایتخت بلامنازع تولید زعفران جهان، ایران است. و سنت کشت زعفران در این کشور به ۳ هزار سال پیش می رسد. ایران بیش از ۹۰ درصد کل ۲۵۰ تن تولید زعفران جهان را تامین می کند و این از برکت شرایط بی همتای محیط زیستی ای است که سبب می شود این محصول با بهترین و قوی ترین طعم و عطر تولید شود و جزو اصلی غذا، لوازم آرایشی و طب سنتی ایران باشد.
اما این تجارت در سال های اخیر برای بازرگانان خارجی دشوار شده است. تحریم های بین‌المللی تحمیل شده بر کشور به دلیل برنامه هسته ای آن، دسترسی به بازارهای ثروتمند اروپا، آمریکا، و کانادا را مسدود کرده است. شرکت ها و بانک های ایرانی از نظام مالی جهانی طرد شده اند.
با این حال به گزارش سازمان خواربار و کشاورزی و بانک جهانی، در سال ۲۰۱۳ -۲۰۱۴ پس از ایران، یونان با ۶ تن محصول، افغانستان، با ۳ تن و مراکش و هند هریک با ۲ تن محصول در مرتبه دوم تا چهارم تولید زعفران جهان بوده اند. ایران با فاصله ای بعید و تولید ۲۳۹ تن زعفران در مرتبه اول قرار دارد.
کنارآمدن با شرایط انزوا
مهرداد روحانی، مدیر شرکت زعفران روحانی در خراسان ، استانی که ۷۰ درصد زعفران ایران را تامین می کند، می گوید «نمی توانیم از بانک ها استفاده کنیم. باید از طریق مسافران خصوصی عمل کنیم که خیلی گران است، و یا مستقیما با خریداران معامله کنیم و اعتماد کنیم که پولمان را نمی خورند. که گاهی اوقات هم فریب می خوریم.»
دیگر شرکت های ایرانی هم برای دورزدن محدودیت های بانکی به اقتصاد پایاپای روی آورده اند و در ازای تحویل زعفران، از شریکان چینی و هندی غذا و کالاهای مصرفی دریافت می کنند.
اما به رغم همه دشواری ها شرکت روحانی توانسته است با روی آوردن به بازارهای جدید در کشورهای خلیج فارس و خاورمیانه، ماهی ۵۰ کیلوگرم زعفران صادر کند. به گزارش «شورای ملی زعفران ایران» ، صدور زعفران ایران در سال ۲۰۱۴، تا ۳۶ درصد افزایش داشته و قیمت آن به کیلویی ۲هزار دلار رسیده است. کمترین میزان صدور زعفران از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴ در سال ۲۰۰۹ با حداکثر صدور ۶۵ تن بوده است.
علی شیخ، نماینده لندن در شرکت «ایران حساس» و عضو موسس «اتاق بازرگانی ایران و بریتانیا» می گوید معامله‌گران خیلی زیرکند وهمین که در بسته شد از پنجره وارد می‌شوند. هیچ کدام از کالاهای سنتی ما بی مشتری باقی نمی ماند( مثل پسته و زعفران) زیرا تقاضا بیشتر از عرضه است.»
«ایران حساس» به رغم از دست دادن سالانه۷ میلیون دلار بابت فروش در بازار بریتانیا، در سال ۲۰۱۴ به حجم معاملات ۴۸ میلیون دلار دست یافته که برابر با دوران پیش از تحریم هاست.
تیز کردن تنور رقابت
معامله گرها هنوز می توانند از طریق دلال ها در کشورهای مختلف مانند امارات منحد عربی به بازارهای غربی برسند. هرچند که از این راه کار رقیبان رونق بیشتری می گیرد.
« افغانستان محصول را از ایران می گیرد، بر آن یک مارک تایید اصل می زند و آن را به خریداران ارائه می دهد.» شیخ می افزاید: «زعفرانی که به اسپانیا می رود با زعفران اسپانیایی مخلوط می شود و به فروش می رسد.»
برخی تخمین ها نشان می دهند که تنها حدود ۱ درصد محصول زعفران اسپانیا در این کشور تولید می شود. اما به رغم همه این تحولات، شیخ و دیگر تولیدکنندگان زعفران اطمینان دارند که کیفیت یگانه این ادویه ایرانی موقعیت آن را مانند استاندارد طلا حفظ خواهد کرد.
این صنعت در ضمن قصد دارد با فن آوری ها و اپلیکیشن های جدید به تولید مشتقاتی از زعفران، از سقز تا داروهای طبی، دست بزند.
در صورت دسترسی به توافق نهایی و برداشتن تحریم ها، چنان که در مذاکرات با ۵+ یک عنوان شده، مشکل جدید احتمالا سر به فلک گذاشتن قیمت ها با بالا رفتن تقاضا خواهد بود و شرکت های غربی از هم اکنون برای سرمایه گذاری در این بازار فرضی جدید صف کشیده اند، و البته فرصت بازار زعفران بسیار مغتنم است.
در این سناریو، معامله‌گران ایرانی درقبال تاب و طاقتی که آورده اند، به پاداشی کلان خواهند رسید.
