مجله تایم در مقاله‌ای به قلم آرین بیکر از تهران، به توهم توطئه در خاور میانه اشاره می‌کند که البته موضوع جدیدی نیست، اما به عنوان یکی از آخرین موارد، به باور تهران از حمایت آمریکا و بریتانیا و اسرائیل از داعش می‌پردازد که دستمایه‌ای برای دفاع از خودش شده است، اما این باور می‌تواند تبعاتی هم برای خودش داشته باشد.
نویسنده مجله تایم به مقاله‌ای که به تازگی در صفحه اول روزنامه انگلیسی زبان تهران تایمز در ایران چاپ شده، اشاره می‌کند که در آن حملات اخیر گروه «دولت اسلامی عراق و شام» – داعش – را توطئه‌ای با حمایت آمریکا برای از بین بردن ثبات منطقه و حمایت از اسرائیل خوانده است. آن مقاله در واقع ترجمه انگلیسی گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، از مصاحبه ادعایی با ادوارد اسنودن کارمند پیشین و افشاگر اطلاعات محرمانه آژانس امنیت ملی آمریکا است.
در مقاله تهران تایمز آمده آقای اسنودن در مصاحبه با ایرنا، نقشه سه کشور آمریکا، اسرائیل و بریتانیا برای «ایجاد سازمان‌های تروریستی که بتوانند فعالیت‌های افراط‌گرایانه در سراسر جهان را متمرکز کنند» را شرح داده است. به گفته ایرنا، هدف از این طرح – با اسم رمز «کندو» – حفاظت از اسرائیل در برابر تهدیدهای امنیتی از طریق منحرف کردن توجهات به سمت دشمن نوساخته منطقه‌ای یعنی داعش بود.
به نظر می‌رسد روایت ایرنا براساس یک شایعه اینترنتی ساخته شده که انتشار مکرر آن در اینترنت، روایت «یک کلاغ، چهل کلاغ» را در جامه یک داستان واقعی به خورد خوانندگان می‌دهد. در هیچ کجای اسناد اطلاعاتی که ادوارد اسنودن افشا کرده، نشانی از عملیات «کندو» دیده نمی‌شود،؛ و هر چند او مصاحبه با ایرنا را تکذیب نکرده، می‌توان مطمئن بود که چنین مصاحبه‌ای هرگز اتفاق نیفتاده است (خبرگزاری ایرنا قبلاً هم داستان‌های نشریه طنز اونیون را به عنوان واقعیت گزارش کرده بود). با این همه، هم مقامات دولتی و هم تحلیلگران مستقل در ایران گزارش ایرنا در مورد داعش را به عنوان سند قطعی ریشه‌های داعش در آمریکا و اسرائیل گرفتند.
به نوشته آرین بیکر، در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، بازتاب تئوری‌های عجیب و غریبِ ساخته و پرداخته ذهن رهبری از سوی ایرنا امری معمول بود، اما از سال گذشته با روی کار آمدن دولت معتدل‌تر حسن روحانی، نظریه‌های جنون‌آمیز کمتر از این خبرگزاری شینده شده؛ دست‌کم تا پیش از لشگرکشی داعش از سوریه به عراق، که تهران با دولت شیعه آن پیوندهای محکمی دارد.
حتی پیش از آن که رسانه‌های ایران به افشاگری‌های اسنودن بپردازند، رهبران نظامی با ارجاع به منابع خبری خود، به این موضوع ناخنک می‌زدند. خبرگزاری نیمه دولتی فارس روز ۲۸ خرداد به نقل از سرلشگر حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد کل ارتش ایران گفت داعش «نهضتی ساخته و پرداخته اسرائیل و آمریکا برای تأمین امنیت مرزهای صهیونیست‌ها در برابر نیروهای مقاومت در منطقه است.»
به باور نویسنده این مقاله در مجله تایم، تأکید رسانه‌ها و رهبری ایران بر حامیان فرضی خارجی داعش – به جای توجه به ریشه‌هایش در گروه‌های تروریستی محلی، القاعده و مخالفان دولت در سوریه و عراق – نشان دهنده تلاش هماهنگ نهادهای مختلف کشور برای ارائه نظری یکپارچه در سطح ملی برای همسویی قدرت و حفظ ثبات است.
نمونه دیگر توطئه غرب، به نظر رهبران ایران، اداره داعش است. اما داعش به عنوان تهدید جدیدی که بالقوه می‌تواند عامل بی‌ثباتی بیشتری در مرزهای ایران باشد، چالشی پیش آورده که رهبری ایران هنوز نتوانسته آن را درک کند و واکنش مناسبی به آن نشان دهد. در واقع مشکل این است که قلمداد کردن داعش به عنوان توطئه صهیونیستی، بیش از هر توطئه آمریکایی به ضرر ایران تمام می‌شود.
داعش، از زمان تشکیل در سال ۱۳۸۲ که خود را گروهی وابسته به القاعده در عراق می‌خواند، مسئول قتل هزاران شیعه عراقی در حملات تروریستی بوده است. براساس برخی برآوردها، داعش هم‌اکنون یک سوم خاک عراق را در کنترل خود دارد. داعش پیروزی خود را از سویی مرهون سرنیزه‌ها و منابع مالی‌اش است و از سوی دیگر ضعف دولت مرکزی بغداد. نوری مالکی نخست وزیر عراق دست‌نشانده ایران است و در تمام دوران زمامداری‌اش دست سنی‌ها را از سیاست کوتاه کرده است.
رهبر داعش بعد از آن که خود را خلیفه یا امیر مسلمانان، و بخش‌های تحت تصرف خود در سوریه و عراق را «خلافت اسلامی» خواند، بار دیگر دست پیروانش را در کشتار شیعیان، که آنها را مرتد می‌خواند، باز گذاشته و تهدید کرده که زیارتگاه‌های شیعیان را نابود می‌کند – و با این کار به آتش جنگ داخلی میان سنی و شیعه در عراق دامن زده است.
این اقدام ممکن است به سقوط دولت مالکی بیانجامد، و ایران ناگزیر از اعزام نیرو و درگیری در یک جنگ منطقه‌ای شود.
با این همه مقام‌های دولت ایران زیر بار این واقعیت نمی‌روند که دستور کار داعش فرقه‌گرایانه است و بخشی از پیشروی هایش در خاک عراق ریشه در نارضایی سنی‌ها از دولت عراق دارد. وقتی آمریکایی‌ها نظر دادند که شوونیسم شیعی آقای مالکی در حمایت سنی‌ها از لشگرکشی داعش در عراق نقش دارد، و پیشنهاد کردند که او استعفا دهد، ایرانی‌ها آن را تهدید به خود گرفتند.
حسین شریعتمداری در کیهان نوشت: «وقتی داعش در عراق شروع به پیشروی کرد، اولین چیزی که آمریکایی‌ها گفتند این بود که مالکی باید عوض شود. مالکی در انتخاباتی دموکراتیک روی کار آمده، پس این قضیه هیچ ربطی به او ندارد. آمریکا می‌خواهد پیوند میان ایران و عراق از هم گسسته شود.»
ایران گروه داعش را یک تهدید تروریستی منطقه‌ای خواند که دستمایه مالی و نیروی جنگی‌اش از کشورهای خارجی مثل آمریکا، عربستان و دیگر امیرنشین‌های حوزه خلیج فارس تأمین می‌شود.
آرین بیکر در ادامه مقاله خود در تایم می‌نویسد، تهران می‌گوید تا به حال مستقیماً در عراق دخالت نکرده؛ ولی در صورت لزوم چنین خواهد کرد. (بیانیه‌های دولت ایران به کنار، شواهد زیادی بر حمایت ایران در قالب تأمین اسلحه، آموزش و کمک‌های نظامی دلالت دارد.) البته اگر ایران علیه داعش بجنگد، این کار را تحت عنوان مبارزه با تروریسم انجام خواهد داد – نه به اسم حمایت از متحد شیعه اش در دولت عراق.
یک دیپلمات غربی در تهران می‌گوید این حرکتی زیرکانه است که گوشه‌ای از سیاست دولت ایران را روشن می‌کند. پا گذاشتن به عراق با دستور کاری فرقه‌ای، واکنش شدید منطقه را در پی خواهد داشت که به منافع تهران لطمه می‌زند و تهدیدی برای دولت خواهد بود. به گفته این دیپلمات، «به نفع ایران است که داعش را گروهی تروریستی بنامد، چون به این ترتیب هیچکس نمی‌تواند ایران را متهم کند که از شیعیان در برابر یک گروه سنی حمایت می‌کند.»
اما اگر ایران برخلاف خواست اقلیت ناراضی، قدرتمند و مسلح سنی عراق، به حمایت از مالکی ادامه دهد، باز هم ممکن است منطقه را به واکنش سیاسی تحریک کند.
اینها می‌تواند روشن کند که چرا بخشی از دولت ایران داعش را ساخته دست سیا و موساد می‌داند. اگر داعش سقوط کند، ایران باز هم می‌تواند انگشت اتهام را به سوی غرب بگیرد: «اگر ایران بتواند مردمش را متقاعد کند که توطئه‌ای علیه کشور در کار است که باید با آن مقابله کرد، و به دنیا هم چنین وانمود کند که علیه آن توطئه می‌جنگد، هم منافع خود را حفظ کرده و هم از زیر بار اتهام [کمک به دولت شیعه عراق در برابر اقلیت سنی] شانه خالی کرده است.»
حال معلوم نیست چرا خبرگزاری ایرنا برای توجیه خود به مصاحبه با ادوارد اسنودن متوسل می‌شود، چیزی که غیرواقعی بودنش مثل روز روشن است. حتی حسین شریعتمداری هم این میان گیج شده.
مجله تایم در پایان به نقل از یک دیپلمات غربی نوشت «به نظر من نیز موضوع مصاحبه ایرنا با اسنودن غریب آمد؛ چون همه چیز بعد از دسترسی او به آن اسناد اتفاق افتاد.»
به هر حال، شریعتمداری هم این داستان را در صفحه اول روزنامه خود چاپ کرد.
