من ملک بودم و فردوس برین جایم بود
که در این دامگه حادثه چون افتادم
در دامگه حادثه یا بررسی علل و عوامل فروپاشی حکومت شاهنشاهی، نام کتابی ست که بزودی توسط انتشارات شرکت کتاب در لس آنجلس منتشر می شود. بیژن خلیلی، مدیر این انتشارات، می گوید این کتاب که هم اکنون به زیر چاپ رفته، قرار است بزودی در همین امسال، سی و سه سال پس از رفتن شاه از ایران در ۲۶ دی ۱۳۵۷ و ورود خمینی به ایران در ۱۲ بهمن همان سال، به بازار بیاید.
مأمور امنیتی یا مخزن الاسرار
در دامگه حادثه که به شیوه تاریخ شفاهی تهیه شده، حاصل گفت و گوی عرفان قانعی فرد، محقق و مترجم است با پرویز ثابتی ـ مردی که نخستین بار در تاریخ ساواک، با عنوان «مأمور امنیتی» و بدون ذکر نام واقعی، به تلویزیون آمد و درباره قتل تیمور بختیار در عراق توضیح داد. او این قتل را زیر نظر ساواک و به دست فردی به نام عباس شهریاری مشهور به مرد هزار چهره اعلام کرد.
بعدها پرویز ثابتی بازهم با همان نام «مأمور امنیتی» بر پرده تلویزیون ملی ایران ظاهر شد تا درباره فعالیت های ساواک علیه گروه های چپ و مسلح زیرزمینی توضیح دهد. مدت ها گذشت تا مأمور امنیتی با نام اصلی اش پرویز ثابتی شناخته شد. در آن زمان شایع بود که ثابتی بهایی ست. اما این همه چیزی بود که درباره این فرد مرموز که به مخزن الاسرار رژیم شاه نیز مشهور است، در جامعه جاری بود. پرویز ثابتی متولد ۴ فروردین سال ۱۳۱۵ در سنگسر سمنان است.
عرفان قانعی فرد، محقق تاریخ که از جمله سرگذشت نامه دوجلدی و مفصل جلال طالبانی را با نام « پس از شصت سال: زندگی و خاطرات رسمی جلال طالبانی، ریاست جمهوری عراق» نوشته و برای این کار مدتی مهمان آقای طالبانی در عراق بوده است، درباره پرویز ثابتی می گوید: «او دانشجوی رشته حقوق بود و قصد داشت پس از فراغت از تحصیلات دانشگاهی وارد حرفه قضا شود، اما در عوض به ساواک رفت. او سرلشکر حسن علوی کیا، قائم مقام ساواک تا سال ۱۳۴۰ را، مشوق خود برای این تغییر مسیر زندگی اش معرفی می کند.»
شکستن سکوتی سی و سه ساله
عرفان قانعی فرد درباره اهمیت این کتاب می گوید روسای ساواک، که به ترتیب تیمور بختیار، حسن پاکروان، نعمت الله نصیری و ناصر مقدم، بودند همه یا کشته شدند و اسراری را که درسینه داشتند به زیر خاک بردند ویا به تبعید رفتند و در خاموشی مهر بر دهان زده خاموشی گزیدند.
پرویز ثابتی که در زمان سه رئیس ساواک، از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷ به عنوان فرد دوم ساواک و مسئول اداره بررسی های سیاسی، و مدیر امنیت داخلی کشور بوده است، پس از سی و سه سال سکوت سرانجام در این کتاب، از این غار اسرار پرده برداشته است.
در باره ساواک پیش از این کتاب «خاطرات فردوست »زیر نظر عبدالله شهبازی، توسط مرکز بررسی اسناد تاریخی جمهوری اسلامی در ایران منتشر شده است. همچنین همین مرکز ، بیش از ۲۴۰ جلد با عنوان روایت اسناد ساواک منتشر کرده است. علاوه بر آن اکبراعتماد، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران، در طرح تاریخ شفاهی بنیاد مطالعات ایران با سرلشکر حسن علوی کیا، قائم مقام ساواک تا سال۱۳۴۰، گفت و گو کرده است.
عیسی پژمان، منوچهر هاشمی، علی اکبر فرازیان و مجتبی پاشایی نیز از چهره های مهم ساواک اند که در چارچوب طرح تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد و بنیاد فرهنگ ایران به شرح خاطرات خود پرداخته اند.
عرفان قانعی فرد می گوید اهمیت این کتاب در آن است که ضمن آن که روایتی دست اول از ۲۵ سال تاریخ ساواک از قول مهم ترین چهره امنیتی داخلی ایران دوران پهلوی تا پیش از انقلاب به دست می دهد، در عین حال با بیش از ۲ هزار یادداشت و پانویس و مراجعه به افراد زنده بازمانده سازمان اطلاعات و امنیت کشور و نیز به خاطرات و اسناد مکتوب و منتشر شده در باره ساواک، به مقایسه سخنان آقای ثابتی با دیگران پرداخته است. این کتاب با مقدمه نادر انتصار استاد علوم سیاسی منتشر می شود.
ایران، از دل «دامگه حادثه» تا «بطن انقلاب اسلامی»
عرفان قانعی فرد که علاوه بر تحقیقات مستقل تاریخی، ترجمه هایی چون « سیاست کردها در خاورمیانه» نوشته نادر انتصار و «دردملت» نوشته ابراهیم احمد و چند ترجمه ادبی دارد می گوید در دامگه حادثه در ۵ فصل به شرح وقایع کشور از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تا پس از انقلاب اسلامی پرداخته است. فصل اول آن، «ایران در دامگه حادثه»، نام دارد که سال های بعد از ۲۸ مرداد تا پایان ۱۳۴۰ را وصف می کند. در فصل دوم ، با عنوان : «سیاست امنیتی در برابر مخالفان»، به سالهای دهه چهل و وضعیت روشنفکران و توده ای ها و چپ های پس از ۲۸ مرداد می پردازد. فصل سوم، «سنگ را بستن و سگ را گشودن» نام دارد که نگاهی انتقادی به دولت و حکومت است. فصل چهارم، «در پس پرده ساواک»، از فساد در اطرافیان شاه می گوید که وزیران و اعضای دولت، نزدیکان شاه و درباریان و نمایندگان دو مجلس را دربر می گرفته است. از فساد مالی گرفته تا اخلاقی و سیاسی. و سرانجام فصل پنجم، «در حاشیه و بطن انقلاب اسلامی» نام دارد که وقایعی چون واقعه میدان ژاله، آتش سوزی سینمارکس ابادان و نظایر آن ها را با پرتوی تازه نشان می دهد.
نقدی «منصفانه» برای «آگاهی» نسل ها
پرویز ثابتی در ۹ آبان ۱۳۵۷ پس از برکنارشدن از ساواک توسط سپهبد ناصر مقدم، آخرین رئیس ساواک، راه آمریکا را درپیش گرفت و بیش از سی سال زندگی ای منزوی و خاموش در پیش گرفت.
عرفان قانعی فرد این کتاب را نقدی منصفانه درباره علل و عوامل فروپاشی رژیم شاه توصیف می کند که از ۱۳۳۲ آغاز می شود و چند سالی پس از انقلاب اسلامی تاسال ۱۳۶۲ را دربر می گیرد. او می گوید آگاه سازی نسل های جوان ایرانی از واقعیت رویداد ها علتی ست که ثابتی برای شکستن سکوت طولانی خود ذکر کرده است.
بیژن خلیلی مدیر شرکت کتاب می گوید آقای ثابتی بارها این کتاب را بازبینی کرده و مورد تایید قرار داده و امیدوار است در آینده زمینه انتشار یادداشت های شخصی خود را نیز فراهم آورد. به عقیده ناشرِ در دامگه حادثه، « این کتاب فصل تازه ای در باب مباحث انتقادی و تحلیلی تاریخ معاصر ایران» خواهد گشود.
در دامگه حادثه در ۶۸۰ صفحه در قطع وزیری، در ایام سالروز انقلاب اسلامی و در ۵ هزار و پانصد نسخه توسط انتشارات شرکت کتاب در لس آنجلس، در ایالت کالیفرنیای آمریکا، منتشر خواهد شد.
به مناسبت انتشار کتاب گفت و گوی مفصل تری با نویسنده و ناشر کتاب خواهیم داشت.
