دیدگاه متفاوت آمریکا و پاکستان در مورد پهپادها

ارتش ایالات متحده عملیات چهارساعته حمله را از لنز پهپادها - یا هواپیماهای بدون سرنشین - نظاره می کند؛ عملیات کنترل از راه دور هواپیماهای بدون خلبان برای هدف گیری تروریست ها در کشورهای دوردستی مثل پاکستان و یمن.

یکی از اوپراتورهای هواپیماهای بدون سرنشین، اخیراً در بازدید خبرنگار صدای آمریکا از یکی از محل های آموزش خلبانان در پایگاه نیروی هوایی هولمان در ایالت نیومکزیکو گفت: «ما همه کار آنها را از راه دور تحت نظارت داریم، از خرید در مغازه خواروبار تا شستن لباس ها در حیاط. از صبح که از خواب بلند می شوند در دوربین ما هستند.»

بعد از دو جنگ طولانی در عراق و افغانستان، آمریکا آشکارا برنامه استفاده از پهپادها را اعلام می کند – برنامه ای که به کمک آن می تواند بدون به خطر انداختن جان سربازان آمریکایی، تروریست ها را از میان بردارد.

اما در پاکستان که در سال های اخیر بارها صحنه حمله پهپادها بوده، نظر مردم بسیار متفاوت است.

ساکنان شمال پاکستان می گویند اغلب پیش می آید که پهپادها چشم بسته هدفگیری می کنند و بیشتر از تروریست ها، جان غیرنظامیان را می گیرند.

حبیب نور اوراکزای، از یکی از طایفه های شمال پاکستان می گوید: «کمتر پیش می آید هواپیماهای بدون سرنشین به هدف مورد نظر بخورند. ۹۸% قربانی ها غیرنظامی اند. پیغامی از طرف تمام اعضای طایفه ها دارم و آن این که نشانه گیری هایتان غلط بوده. دنبال هرکس که می گشتید، کاملاً اشتباهی نشانه گرفته اید.»

گزارشگر صدای آمریکا در پنتاگون – وزارت امور خارجه آمریکا، و خبرنگار صدای آمریکا در پاکستان، تأثیرات برنامه پهپادهای آمریکا بر افرادی که آنها را هدایت می کنند، و تأثیر آن بر مردم پاکستان را به طور جامع بررسی کرده اند.

هر دو طرف، فشار عصبی و اعتقاد به مشروع بودن – یا نبودن – این حملات را می شد دید.

نیروی هوایی آمریکا به ندرت به گزارشگران اجازه دسترسی به پایگاههای پهپادها را می دهد. اما دست کم سالی یک بار برای نمایش فعالیت های آموزشی این هواپیماها، درهای پایگاه هولمان را به روی بازدیکنندگان می گشاید.

در ساختمان های قابل حملی که اندازه شان با کانتینرهای بزرگ قابل مقایسه است، صدها مرد و زن آموزش می بینند تا نسل آینده خلبانان هواپیماهای کنترل از راه دور را بسازند. این پایگاه در حاشیه منطقه برد موشکی وایت سند در ایالت نیومکزیکو، در فاصله ای نه چندان دور از محلی که آمریکا در سال ۱۹۴۵ اولین بمب اتمی اش را آزمایش کرد، قرار دارد.

این پهنه وسیع صحرا بار دیگر صحنه آزمایش نوعی جنگ افزار است که تأثیر آن بر خلبانان – از جمله اختلالات تنش زای پس از رویداد، اضطراب، استفاده از مواد مخدر، و خودکشی – کم کم دارد خود را نشان می دهد. تأثیرات هدایت هواپیماهای بی خلبان بر روحیه فردی که آن را کنترل می کند، تفاوت چندانی با تأثیرات هدایت هواپیمای با خلبان ندارد.
کوههای دندانه ای که از پایگاه قابل رؤیت است، با بعضی از مناطق دوردستی که پهپادها به آن اعزام می شود، شباهتی تام دارد؛ و به خلبانانی که هر روز ساعت های طولانی را در اتاق کنترل هواپیما بر صندلی های بزرگ و مسلط بر میز فرمان با صفحه بزرگ ویدیویی و اهرم کنترل می گذرانند، احساسی واقعی و قابل لمس از حمله می دهد.

هواپیمایی که به پرواز درمی آورند، از نوع موسوم به «شکارچی» یا «دروگر» است، انواعی که در چهار سوی کره زمین برای مأموریت های شناسایی و بمب اندازی به کار گرفته می شود.

یک تیم دونفره مأموریت به پرواز درآوردن پهپاد را برعهده دارد: یک خلبان و یک اوپراتور دستگاه حسگر – که دوربین ها را کنترل می کند و محل هدف ها را روی زمین پیدامی کند. کار پیدا کردن و نظارت هدف ممکن است از ساعت ها تا هفته ها به طول بیانجامد. آنگاه نوبت خلبان است که حمله را آغاز کند.

اجرای دستور حمله و قتل تروریست، با خلبان هواپیمای کنترل از راه دور است، اما تصمیم نهایی درباره چگونگی حمله رایک گروه ارشد می دهد – پانلی چند نفره که از رئیس جمهوری تا ژنرال های ارتش و مقامات اطلاعاتی ممکن است در بین آنها باشند. تصمیم آنها تا حدودی به اطلاعاتی بستگی دارد که تیم دو نفره در اختیارشان می گذارد.

جرمایا، گروهبان عضو تیم که به دلایل امنیتی نام خانوادگی اش را به کار نمی بریم، گفت: «تنها بعد از این که مجموعه ای را چندین هفته یا چندین ماه زیر نظر گرفتیم، می توانیم با اطمینان بگوییم که فرد مورد نظر صبح چه ساعتی از خواب بلند می شود.»
جرمایا می گوید «مشکل ترین بخش کار، شلیک کردن به فرد مظنونی است که تا حدودی با عادات و زندگی محرمانه و خصوصی اش آشنا شده ایم.»

کارشناس استرس خلبانان عقیده دارند که این کار از بعضی جنبه ها برای تیم هدایت پهپاد دشوارتر است تا برای خلبان هواپیمای جنگی که چند هزارپا بالاتر از زمین عملیات را انجام می دهد. آدری کرت کرونین، استاد سیاستگزاری عمومی در دانشگاه جورج میسن ویرجینیا می گوید این کار یک جور قتل شخصی است که سربازان و خلبانان ما را از لحاظ روحی و روانی بهای سنگینی برایش می پردازند.»

جین اوتو، روانشناس ساکن مریلند که در نوشتن گزارش اخیر مقایسه سلامت روانی خلبانان هواپیماهای متعارف نیروی هوایی آمریکا با خلبانانِ کنترل از راه دور پهپادها همکاری داشته می گوید یافته های پژوهش اخیر برخلاف این احساس است که چون خلبانان در محل جنگ مستقر نیستند، خطر بیماری روحی کمتر تهدیدشان می کند:
«ما دریافتیم که از لحاظ سلامت روحی، اختلاف قابل توجهی میان دو گروه وجود ندارد.»

از سوی دیگر، برنامه استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در کشورهایی مثل پاکستان بسیار منفور است. پاکستان بارها حمله پهپادها به مناطق نیمه خودمختار شمال غرب آن کشور را محکوم کرده است. مقامات پاکستان می گویند این حملات غالباً افراد بیگناه را هدف قرار داده و به این فکر دامن زده که پهپادها ببیشتر از شورشیان، افراد بی گناه را می کشد.

تظاهرات ضدآمریکایی زیادی علیه حمله پهپادها در پاکستان به راه افتاده تا دولت را به منع استفاده از این هواپیماها در آن کشور وادارند.

نواز شریف، نخست وزیر پاکستان ماه اکتبر در دیدار با رئیس جمهوری آمریکا خواستار پایان دادن به حمله پهپادها در خاک پاکستان شد.

مقامات پاکستان می گویند این حملات مخرب است و به حقوق انسانی مردم کشورشان و عواقب انسانی حمله پهپادها اشاره می کنند.

تنسیم اسلام، سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان می گوید «این حملات بر تلاش های دولت در راه برقراری صلح و ثبات در پاکستان و منطقه تأثیر منفی می گذارد.»

دولت آقای اوباما در پی فشار دولت های خارجی و فعالان حقوق بشر در آمریکا از میزان حمله پهپادها کاسته است.

هرچند دولت آمریکا آمار کشته شدگان را ارائه نمی کند، یک گروه سیاستگزاری عمومی در واشنگتن برآورد کرده است که از سال ۲۰۰۴ به این سو، ۳۴۰۰ نفر در حمله پهپادها در پاکستان کشته شده اند، که از آن میان، نزدیک به ۳۰۰ نفرشان غیرنظامی بوده اند، نه شورشی.

گزارش تازه سازمان ملل حاکی است این حملات در سال گذشته کاهش چشمگیری داشته، و از ۱۲۸ مورد در سال ۲۰۱۰، به ۲۷ مورد تقلیل پیداکرده است.

بن امرسون مأمور ویژه تحقیقات سازمان ملل در امور تروریسم می گوید «پارسال برای اولین بار در ۹ سال گذشته، گزارشی از کشته شدن غیرنظامیان در حمله پهپادها نبود.»

با این حال، وی می گوید در افغانستان سناریوی متفاوتی در حال اجراست – به گزارش سازمان ملل، شمار افرادی که در سال ۲۰۱۳ هدف حمله پهپادها قرار گرفتند ۴۵ کشته و ۱۴ زخمی بود، که سه برابر آمار سال ۲۰۱۲ را نشان می دهد.
به گفته آقای امرسون، در یمن از سال ۲۰۰۹ به این سو، در حدود ۵۰۰ غیرنظامی قربانی حملات پهپادها شده اند.

با توجه به شمار افرادی که در نیروی هوایی آمریکا برای هدایت هواپیماهای بدون سرنشین آموزش می بینند، به نظر می رسد پهپاد سلاح انتخابی ارتش آمریکا باشد.

مت، عضو نیروی هوایی آمریکا در پایگاه هولمان است که هم خلبان هواپیماست و هم فرمان پهپادها را در دست دارد. او می گوید بی شک پهپاد تا مدتها مورد استفاده خواهد بود. او کارش را رضایتبخش می داند چون به نظرش «با استفاده از پهپاد، دشمنان را شکار می کنیم وجان هموطنان را در برابر بمب های دستی و خطرات دیگر حفظ می کنیم. شغل خوبی است و فکر می کنم آینده دارد.»

اما نور اوراکزای عشیره نشین پاکستانی می گوید: «خدا [به آمریکایی ها] آنقدر داده – آنها تکنولوژی بسیار پیشرفته ای دارند، ای کاش از آن درست استفاده کنند.»