خبرگزاری مهر از اصفهان گزارش کرد: کوبه طلایی در رویی مسجد تاریخی شاه در میدان نقش جهان اصفهان به سرقت رفته است.
پیش از این کوشندگان و دوستداران میراث فرهنگی اصفهان گزارش کرده بودند کاشیکاریهای دیوارها و گنبد این بنا رو به فروریزی و ویرانی ست و شماری از کاشیکاریهای هفت خشتی این بنا نیز به سرقت رفته است. اما هربار سازمانهای مسئول از جمله سازمان میراث فرهنگی و سازمان اوقاف با تکذیب خبرها گفته اند شئیی ای به سرقت نرفته؛ بلکه مفقود شده است.
هرچند گفته می شود ساخت این کوبه طلایی به دوران پهلوی اول باز می گردد، با این همه، این دزدی بیانگر بی توجهی مسئولان و اداره کنندگان مجموعه فرهنگی چهارباغ اصفهان و فراتر از آن کمبود بودجه لازم برای نگهداری، مرمت و پاسداری از میراث فرهنگی ایران است.
یکی از دوستداران میراث فرهنگی اصفهان به خبرگزاری مهر گفته است این در اضافی و این کوبه طلایی به منظور محافظت از درب اصلی مسجد در زمان رضاشاه پهلوی ساخته شده بود
کوبه سمت چپ این در که هنوز پابرجا مانده به رنگ طلایی و دارای نقش و نگارهای زیبا و در خور توجهی است که در بخش فوقانی آن نقشی از شاه عباس اول قلمزنی شده و در بخش‌های دیگر این کوبه گل و بوته‌هایی زیبا وجود دارد و در قسمت رویی این کوبه نام سازنده آن حک شده است.
به گفته دوستداران میراث فرهنگی اصفهان یکی از مشکلات اصلی در مدیریت آثار فرهنگی دوگانگی در مدیریت است؛ زیرا سازمان اوقاف و سازمان میراث فرهنگی هردو ادعای مدیریت بر بناهای تاریخی مذهبی از جمله مساجد و کاروانسراها را دارند. از دیگر سو نقش نیروی بسیج در حراست از برگزاری نمازجمعه فراموش نشدنی ست. زیرا این سه نهاد به راحتی می توانند مسئولیت اشتباهات را از گردن خود وانهاده به گردن دیگری بیندازند. برای نمونه نیروی بسیج تحت سرپرستی ستادنمازجمعه مسئولیت حراست از برگزاری نماز جمعه را در هر مکانی که باشد برعهده دارد؛ از این رو در ساعات برگزاری نماز هیچ نهاد دیگری از جمله محافظان سازمان میراث فرهنگی حق حضور در آن مکان را ندارند.
این چندگانگی باعث سرقت بسیاری از آثار هنری بکاررفته در بناهای مذهبی شده است. آثار هنری از جمله: شیرهای سنگی و سنگ قبرها در گورستانها، میناکاریها، طلاکاریها، لعابکاریها و خراطی های پنجره ها و درهای مساجد، امامزاده ها و زیارتگاهها در این حوزه سخت در معرض آسیب و نابودی قراردارند که بخش عمده ای از فرهنگ ایران پس از اسلام را شامل می شوند.
گروهی از دوستداران میراث فرهنگی گفته اند بنا به یک سری پرونده های تشکیل شده در نیروی انتظامی و اعتراف سارقان دستگیرشده بیشتر ربایندگان این آثار کسی نیستند جز اعضای یک نیروی نظامی مسئول حراست از این آثار که با بهره گیری از موقعیت خود که مصونیت همه جانبه ای به آنان می دهد، به شیوه های گوناگون دست به سرقت این گنجینه فرهنگی ایران زمین می زنند و در صورت دستگیری و کشف اشیای به سرقت رفته، از محل خدمت خود تعویض و به یک شهرستان دورتر منتقل می شوند.
دوستداران میراث فرهنگی مدعی اند دزدان عادی نمی توانند در مکانی دست به سرقت بزنند که لازمه اش کار چندساعته و بهره گیری از ابزار گوناگون برای جداسازی شیئی مورد نظر برای نمونه جداکردن کوبه طلایی از در مسجد است. آنان سرقت مجسمه های شهر تهران را نمونه می آورند که «دزدان» با استفاده از جراثقال و ابزار مکانیکی توانستند با مجوز کتبی انتقال مجسمه ها آنها را ربوده و به نقطه نامعلومی ببرند.
***
توضیحاتی بیشتر در مورد خصوصیات مسجد شاه (امام) اصفهان
این مسجد که در ضلع جنوبی میدان امام قرار دارد در سال ۱۰۲۰ هجری به فرمان شاه عباس اول در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شده و تزئینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسیده است.
معمار مهندس آن استاد علی اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان محب علی بیک الله بوده اند. این مسجد شاهکارهای جاویدان از معماری، کاشی کاری و نجّاری در قرن یازدهم هجری است.از نکات جالب توجه این مسجد، انعکاس صوت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی آن است . ارتفاع گنبد مسجد ۵۲ متر و ارتفاع مناره های داخل آن ۴۸ متر وارتفاع مناره های سردر آن در میدان نقش جهان ۴۲ متر است . قطعات بزرگ سنگ های مرمر یکپارچه وسنگاب های نفیس ، از دیدنیهای جالب این مسجد است .
کتیبه سر در مسجد به خط ثلث غلیرضای عباسی و مورخ به سال ۱۰۲۵ حاکی از آن است که شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا کرده و ثواب آن را به روح جد اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است.
در ذیل این کتیبه به خط ثلث محمد رضا امامی، کتیبه دیگری نصب شده که به موجب آن مقام معماری و مهندسی معمار مسجد شاه استاد علی اکبر اصفهان و ناظر ساختمان محب علی بیکالله تجلیل شده است. مسجد شاه یکی از شاهکارهای معماری و کاشیکاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری است و آخرین سال تاریخی که در مسجد دیده می شود سال ۱۰۷۷ هجری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و ۱۰۷۸ هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان است و معلوم می دارد که اتمام تزیینات مسجد در دوره جانشینان شاه عباس کبیر یعنی شاه صفی و شاه عباس دوم و شاه سلیمان صورت گرفته است.
کتیبه های مسجد شاهکار خطاطان معروف عهد صفویه مانند علیرضا عباسی و عبدالباقی تبریزی و محمد رضا امامی است. تزیینات عمده این مسجد از کاشیهای خشت هفت رنگ است. در مدرسه جنوب غربی مسجد قطعه سنگ ساده ای به شکل شاخص در محل معینی تعبیه شده است که ظهر حقیقی اصفهان را در چهار فصل سال نشان می دهد و محاسبه آن را شیخ بهائی دانشمند فقیه و ریاضیدان معروف عهد شاه عباس انجام داده است.
از نکات جالب در مسجد شاه انعکاس صورت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی است ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه ۵۲ متر و ارتفاع مناره های داخل آن ۴۸ متر و ارتفاه مناره های سردر آن میدان نقش جهان ۴۲ متر است. قطعات بزرگ سنگهای مرمری یکپارچه و سنگابهای نفیس از دیدنیهای جالب مسجد شاه است.
کتیبه سر در با شکوه مسجد به خط علیرضا عباسی خوشنویس نامدار عصر صفویه است که تاریخ آن سال ۱۰۲۵ ذکر شده است.
اسپرهای طرفین در ورودی ۸ لوحه با نوشته هایی مشکی بر زمینه فیزوه ای دارند که در هر یک از این اسپرها ۴ لوحه کار گذاشته شده. در جلو خان سردر مسجد نیز کتیبه هایی با عبارات و اشعاری وجود دارد. تخت سنگ بزرگی نیز در ضلع غربی جلوخان هست که از نوشته های آن تنها بسم الله الرحمن الرحیم به جا ماند. کتیبه نمای خارجی سردر، خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت وجود دارد.
اشعاری به خط نستعلیق در اصلی مسجد را که پوشش نقره و طلا دارد. زینت بخشیده است در این اشعار سال اتمام و نصب در ۱۰۳۸ تا ۱۰۵۲ ذکر شده است. اشعار فوق الذکر ۱۶ بیت است که هشت بیت آن بر یک لنگه و هشت بیت دیگر بر لنگه دیگر آن به طور برجسته نقش بسته است. این در، در ضلع جنوبی واقع است.
این مسجد عظیم دارای دو شبستان قرینه در اضلاع شرقی و غربی صحن است. یکی از این شبستانها (شبستان شرقی) بزرگتر اما ساده و بی تزیین است و دیگری (شبستان غربی) کوچکتر است اما تزییناتی با کاشیهای خشت هفت رنگ دارد و محراب آن نیز از زیباترین محرابهای مساجد اصفهان است.
در دو زاویه جنوب غربی و جنوب شرقی دو مدرسه به طور قرینه قرار دارد که مدرسه زاویه جنوب شرقی را که حجره هایی نیز برای سکونت طلاب دارد، مدرسه ناصری و مدرسه زاویه جنوب غربی را سلیمانیه می نامند.
ارتفاع ایوان بزرگ جنوبی مسجد ۳۳ متر است و دو مناره در طرفین آن قرار گرفته اند که ارتفاع هر یک از آنها ۴۸ متر است. این دو مناره با کاشی تزیین شده اند و نامهای محمد و علی به طور تکرارای به خط بنایی بر بدنه آنها نقش بسته است.
گنبد بزرگ مسجد تزئینات جالبی از کاشیکاری دارد و نیز داری کتیبه ای به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی است.