در روزهای اخیر، بازگشت اکبر هاشمی رفسنجانی به نماز جمعه تهران، موضوع بحث فعالان سیاسی در ایران شده است چرا که از یکسو رسانه های نزدیک به دولت خواستار آن هستند که رییس مجلس خبرگان و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام از دولت احمدی نژاد حمایت کند و در مقابل معترضان به نتایج انتخابات ، پس از آنکه میرحسین موسوی و مهدی کروبی تصمیم به حضور در نماز جمعه گرفته اند ، از هاشمی رفسنجانی انتظار دارند که در نماز جمعه از اعتراضات آنها حمایت کند.
در رابطه با این موضوع با محمد جواد اکبرین روزنامه نگار و پژوهشگر مسایل دینی گفتگو کرده ایم. آقای اکبرین که دارای تحصیلات حوزوی است اینک در لبنان به سر می برد. او در این گفتگو معتقد است از هاشمی رفسنجانی تاکنون سه چهره متفاوت دیده ایم ؛ اگر او سیگنالهایی از سپاه پاسداران دریافت کند ، به اعتراضات مردم معترض به نتیجه انتخابات خواهد پیوست.
در زیر ، متن این گفتگو را بخوانید:
اکبر هاشمی رفسنجانی عهده دار دو سمت مهم است. او رییس مجلس خبرگان و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام است. آیا حال که مردم زیادی به نتیجه انتخابات متعرضند، آقای هاشمی رفسنجانی این توان را دارد که مطالبات مردم معترض را تامین کند؟
اگر از من بپرسید که آقای هاشمی رفسنجانی این توان را دارد یا نه ، من از شما خواهم پرسید ، کدام آقای هاشمی رفسنجانی؟ ما از آقای هاشمی رفسنجانی سه چهره بعد از وفات آیت الله خمینی به خاطر داریم. چهره اول آقای هاشمی رفسنجانی که آقای خامنه ای را به رهبری می رساند و بعد در کنار او قرار می گیرد. او در این چهره ، مسوول کلیه اعمال مخالف حقوق بشری آقای خامنه ای است که رهبر انقلاب مرتکب شده و به آن دست زده است. مثل قتل های زنجیره ای و سایر حوادث اینچنینی.
چهره دوم آقای هاشمی رفسنجانی مربوط به دوران اصلاحات در اواخر دهه هفتاد است که ایشان بین آیت الله خامنه ای و اصلاح طلبان قرار می گیرد. در چنین شرایطی گاهی ایشان نزدیک به رهبری قرار می گیرد و گاهی هوای اصلاح طلبان را دارد که می توانم به حمایت ایشان از ریاست جمهوری آقای خاتمی اشاره کنم.
چهره سوم اما از انتخابات دوره نهم آغاز می شود که نمی خواهم بگویم دیگر در مقابل خامنه ای است اما دیگر در کنار رهبری هم نیست.
وجه مشترک هر سه چهره آقای هاشمی رفسنجانی این است که ایشان بر اساس رعایت حرمت و شخصیت خودش و در عین حال تامین نگاه خودش نسبت به پیشرفت جمهوری اسلامی تصمیم می گیرد.
به سه چهره آقای هاشمی رفسنجانی اشاره کردید. بازگردیم به حوادث یک ماه اخیر و آنچه پس از انتخابات روی داد. آقای هاشمی رفسنجانی با این سوابق متعدد، چه موضع گیری ای در قبال تخلفات انتخاباتی داشته است؟
آقای هاشمی رفسنجانی اوج چهره سومش را در ماه اخیر نمایش داده است. ایشان دیگر در کنار آقای خامنه ای نیست و جایگاه خودش را آنگونه تقویت می کند و حرمت خودش را آنطور حفظ شده می بیند که در کنار نیروهای خواهان تغییر قرار بگیرد. ایشان منتقد کامل سیاست های دولت نهم است. بعد از آن مناظره معروف و انتقاداتی که آقای احمدی نژاد به آقای هاشمی رفسنجانی وارد می کند ، ایشان نامه ی گلایه آمیزی به آقای خامنه ای می نویسد. تندی لحن آن نامه بی سابقه است. من فکر می کنم پس از آن مناظره، آقای هاشمی تبدیل به یک آقای هاشمی دیگری شد و بعید می دانم که آقای هاشمی دیگر بازگردد و در کنار آقای خامنه ای قرار بگیرد چرا که این کار را نه به نفع خودش می داند و نه به نفع نظامی که مطلوب آقای هاشمی رفسنجانی است.
با این تفاصیل ، شما چه تحلیلی از نماز جمعه آتی تهران خواهید داشت که با حضور آقای هاشمی رفسنجانی برگزار می شود؟
چون ما از چانه زنی های پشت پرده بی خبریم طبعا آنچه می گوییم احتمالات است. یک احتمال این است که آقای هاشمی رفسنجانی بیاید و این مقدمه ای بر بازگشت ایشان به صحنه باشد تا با حضور و گفتن یک سری حرف های کلی ، سعی کنند به کسی برنخورد. یک احتمال دیگر این است که ایشان داعیه دار وحدت بشود و تلاش داشته باشد تا همه نیروها را دور هم جمع کند. البته این جمع کردن در کنار آقای خامنه ای نخواهد بود بلکه از یک جایگاه مستقل بتواند نیروهای منتقد، اصلاح طلب و حتی محافظه کاران را در بربگیرد. احتمال سومی هم وجود دارد که البته من احتمال آن را با توجه به شناختی که از آقای هاشمی دارم، خیلی قوی نمی دانم. براساس این احتمال، آقای هاشمی رفسنجانی حرف و نقش تاثیرگذاری در حمایت از جنبش و اعتراض مردم بیان کند و در مقابل این دولت غیر قانونی بایستد.
از آنجا که من در میان این سه احتمال، گزینه آخر را ضعیف می دانم به همین دلیل هنوز نمی توانم تحلیل کنم که چرا آقای میرحسین موسوی می خواهد در این نماز جمعه شرکت کند.
در خبرها آمده که آقای موسوی و احتمالا برخی از طرفدارانش در نماز جمعه حضور خواهند داشت. به نظر شما حضور معترضان می تواند بر موضع گیری آقای هاشمی رفسنجانی تاثیر داشته باشد؟
به نظر من می تواند تاثیر داشته باشد اما یک نکته را نباید فراموش کنیم. آقای هاشمی برای اینکه بتواند اقتدار کافی داشته باشد و بتواند با صراحت، بدون لکنت زبان و بدون ملاحظه از اعتراض به حق مردم دفاع کند، از جایگاه متزلزل و عدم مشروعیت دولت انتقاد کند فقط حمایت مردم نیست که به او این جرات را بدهد. ملاحظات دیگری وجود دارد. من فکر می کنم آقای هاشمی به دقت این ملاحظات را زیر نظر دارد. آقای هاشمی به خوبی سپاه و بافت آن را می شناسد. ایشان در زمان جنگ جانشین فرمانده کل قوا بوده است. الان هم جانشین فرمانده سابق سپاه پاسداران یعنی آقای رضایی، همکار و دستیار آقای هاشمی رفسنجانی در مجمع تشخیص مصلحت نظام است. آقای هاشمی رفسنجانی نمی تواند سپاه را فراموش کند و می داند که در حال حاضر ائتلاف سپاه و رهبری می تواند خونین ترین حوادث را در کشور رقم بزند. آیا آقای هاشمی حاضر خواهد شد با یک موضع صریح این بهانه را به دست سپاه و طرفداران سپاه بدهد که اندک روزنه های باقیمانده - اگر روزنه ای باقی مانده باشد - را ببندد تا سپاه به قلع و قمع مردم بپردازد و دیگر مردم حامی نداشته باشند؟
سه شنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ ایران ۲۱:۱۵