اردیبهشت ماه امسال، وقتی گروه داعش شهر پالمیرا (تدمر) را – که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده – تصرف کرد، جامعه بین‌المللی نگران سرنوشت ویرانه‌های باشکوه شهر به جا مانده از دوران امپراتوری روم باستان در خاورمیانه شد.
آیا داعش آثار باستانی آن را به تاراج می‌برد تا به پول نزدیک کند، یا آن را قربانی خصومت دیگری علیه فرهنگ می‌کند، یا هر دو؟
طولی نکشید که دنیا جواب این پرسش را گرفت: تنها در ده روز – بین آخرین هفته ماه اوت تا اولین هفته ماه سپتامبر (از سوم تا دهم شهریور) – با انفجار معبد بزرگ بعل و معبد کوچکتر بعل شامین و سه مقبره برجسته، مهر گروه داعش بر تخریب میراث فرهنگی سوریه خورد. حال، داعش یک بنای مشخص دیگر تدمر را نابود کرده: طاق نصرتی که در ورودی راه اصلی شهر، و در ابتدای ردیف ستون‌های بزرگ قرار داشت. گزارش‌ها حاکی است که داعش آماده می شود تا آمفی‌تئاتر و میدان اصلی شهر را هم از میان ببرد.
طاق اصلی با دو طاق کوچکتر واقع در دو سوی آن در اصل در قرن دوم میلادی به دست سپتیمیوس سوروس، ژنرال رومی و فرمانده وقت امپراتوری روم ساخته شد تا یادبود پیروزی‌اش بر پارت‌ها باشد.
تصاویری که یک فعال سوری در محل گرفته نشان می‌دهد که قسمت بالای سمت چپ طاق بزرگ، و طاق کوچکی که در همان سمت طاق بزرگ واقع بود به طور کامل تخریب شده، و تنها قسمت باقیمانده از آن نیمه سمت راست طاق بزرگ، و طاق کوچکتر واقع در همان سو است. خوشبختانه به نظر می‌رسد که به ردیف ستون‌ها آسیبی نرسیده است.
چرا داعش برجسته‌ترین بناهای میراث فرهنگی پالمیرا را تخریب می‌کند؟ برای پاسخ، باید روایت ساده‌انگارانه از یک گروه افراطگرای اسلامی با انگیزه بت‌شکنی را – که معمولاً در رسانه‌ها تصویر می‌شود – کنار زد و فراتر رفت: داعش کینه‌ورزی و از بین بردن میراث فرهنگی می‌خواهد دنیا را تکان بدهد و بهت‌زده کند؛ با این کار، توانایی‌اش را در ارتکاب جنایت بدون مکافات، و ناتوانی جامعه بین‌المللی در جلوگیری از ادامه سبعیت‌هایش را نشان بدهد.
این خصومت‌ها در کنار دیگر اعمال سبعانه گروه خودخوانده دولت اسلامی – از جمله انتشار تصویر اعدام اتباع کشورهای غربی در لباس نارنجی در شبکه‌های اجتماعی – بخشی از کارزار تبلیغاتی داعش است که با دقت تمام طرح‌ریزی شده است. این تبلیغات در حامیان گروه تأثیر زیادی دارد. آنها با تکرار اعمال وحشیانه‌ای که برایش مجازات نمی‌شوند، و جلب توجه به قساوت و ترساندن و تکان دادن دنیا، روحیه هواداران گروه را بالا می‌برند.
ویران کردن پالمیرا توسط داعش را باید از دریچه بازتر رویدادهای امروز سوریه و نیاز آن گروه به واکنش نشان دادن به آنها نگاه کرد. روسیه حملات هوایی به خاک سوریه را آغاز کرده، و هرچند بخش عمده عملیاتش دولت اسلامی را هدف قرار نداده، هدف اصلی‌‍‌اش را نابودی داعش عنوان می‌کند. شاید به همین خاطر است که داعش احساس کرده در واکنش به این چالش و رویدادهای دیگر، باید مکان‌های میراث فرهنگی سوریه – مثل پالمیرا – را هدف قرار دهد.
اما چرا ما باید به تخریب بناهای میراث فرهنگی سوریه توجه کنیم؟ روزی که خشونت‌های فعلی به پایان برسد، مردم سوریه نیاز دارند تا بار دیگر به نمادهایی بچسبند که زمانی در حاشیه خطوط سیاسی و مذهبی، آنها را به هم پیوند می‌داد. گذشته و فرهنگ باستانی سوریه، که در میراث فرهنگی غنی آن کشور متجلی است، کلید این پیوند است. بنابراین، حفظ و حراست از تاریخ و میراث سوریه، حفظ آینده آن کشور هم هست.
