مقاله ای از سندرا جویرمن برای پروژه تحقیق و اطلاعات خاورمیانه
جنگ گسترده در عراق و سوریه باعث شده است که میلیون ها غیرنظامی پریشان و درمانده خانه و کاشانه شان را ترک کنند. در یمن هم جنگ عامل آوارگی عظیم انسانی و فرار مردم از ترس جان شان شده است. این نمونه های کوچ و مهاجرت اجباری مشکلات فوری و بزرگی از جمله نیاز به سرپناه، غذا و نیازهای درمانی را با خود به همراه می آورد. اگر ناامنی ادامه پیدا کند کوچ اجباری می تواند به آوارگی های طولانی مردم در کشور خود یا در کشور پناهگاه بیانجامد. هر چه این وضع بیشتر ادامه یابد مشکلات جدی تری درباره حق تملک پدید خواهد آمد.
یمن در جریان جنگ سال ۱۹۹۴ به ویژه در جنوب با درگیری هایی بر سر مسائل مرتبط با حق تملک زمین دست به گریبان بود و به احتمال بسیار در غیاب یک نظام ثبت ارضی و ملکی سراسری بار دیگر با چنین مشکلاتی روبرو خواهد شد. در سوریه نظام ثبت ارضی و ملکی در چارچوب فرمانداری ها وجود دارد اما آوارگی انسانی درون مرزهای سوریه افزون بر گرفتاری های قبلی از پتانسیل بالایی برای ایجاد مشکلات بر سر حق حاکمیت ارضی برخوردار است.
مشکلات حق مالکیت از این قرار است:
نبود سابقه: آن هایی که از نیروی نظامی متخاصم می گریزند معمولا به این فکر نمی کنند که سند خانه و زمین و املاک شان را با خود همراه ببرند؛ یا حتی اگر ببرند روشن نیست بتوانند آن اسناد را در جریان کوچ و مهاجرت حفظ کنند.
ادعاهای مشاجره آمیز: با گسترش جنگ غیرنظامیان برای پرهیز از خشونت جا به جا می شوند یا می کوشند در زیر لوای یک گروه مشخص مامنی بیابند. این جابجایی ممکن است به وضعیتی مشابه رویدادها در تیمور شرقی منجر شود، وقتی که مردم مناطق روستایی به مناطق شهری پناه آوردند و اسکان آن ها در خانه های شهرنشینانی که پیشتر منازل شان را ترک کرده بودند ادعاهای مضاعف حق مالکیت را به دنبال داشت.
سیستم های تصرف متناقض: بسیاری از آوارگان به جای سند رسمی از حقی عادی نسبت به زمین برخوردارند. اگر مردم برای مدت زمان طولانی آواره شوند ممکن است ملک شان توسط دیگران اشغال شود. در بعضی شرایط چون شمال اوگاندا مردمی که از آوارگی طولانی مدت بازمی گشتند متوجه شدند که ساکنین خانه و زمین هایشان اسناد مالکیت را به نام خودشان تغییر داده اند.
به یاد نداشتن: در صورتی که مدت آوارگی بسیار طولانی باشد افراد مسن می می میرند و کودکان نجات یافته ممکن است ندانند خانه و ملک خانوادگی شان کجا بوده یا وسعت آن چقدر بوده است.
رویکرد جامعه بین المللی در باره ی خانه، زمین، و املاک اشخاص آواره تشکیل یک سیستم قانونی برای سنجش اسناد و مدارک پس از پایان تخاصمات است. اما برای آن هایی که مدارک مهمی را طی زمان از دست داده اند یا ملکی را به طور عادی یا تحت مالکیت دوگانه یا عاریه ای در اختیار داشتند انتظار کشیدن تا پایان جنگ دشوار خواهد برد.
گذر زمان ممکن است به تعدد ادعاهای تملک منجر شود زیرا خانه، زمین، و املاک می تواند در جریان پاکسازی های قومی غنیمت جنگی محسوب شود. دست آخر اینکه این مشکلات پناهجو را نسبت به بازگشت به کشورش بی انگیزه می کند.
یک پروژه در حال شکل گیری در دانشگاه مک گیل کانادا در تلاش برای پی ریزی روش های جمع آوری و سازمان دهی مدارک مالکیت در زمان جنگ است تا از این طریق هم شواهدی که ممکن است از بین برود حفظ شود و هم برنامه های بازگشت به وطن قابل اجرا باشد.
این پروژه در حال کار با پناهجویان جنگ سوریه است و هدفش ایجاد یک آرشیو دیجیتالی از مدارک خانه، زمین و املاک است. کارهای آغازین با پناهجویان سوری در لبنان، اردن، و ترکیه نشان داد افراد اندکی اسنادشان را همراه دارند زیرا یا به سرعت مجبور به ترک خانه و کاشانه بودند یا همراه داشتن مدارک که سندی حاکی از محل سکونت شان بود می توانست جان آن ها را در یک جنگ فرقه ای بیشتر به خطر بیاندازد.
تلاش های انجام مراحل ابتدایی پروژه همچنین حاکی از این واقعیت است که بسیاری از پناهجویان نمی دانستند شواهد با ارزشی از تملک خانه، زمین، و املاک شان را در اختیار داشتند؛ شواهدی که قابل افزوده شدن به سیستم دیجیتالی است.
این مدارک شامل: توصیف ها و تاریخ به یاد مانده از خانه، زمین و املاک، مشخصا جزییاتی که تنها از اسکان طولانی مدت حاصل می شود. عکس های گرفته شده در تلفن های همراه، چون عکس های سلفی، تصاویری از محل سکونت، مزرعه، مغازه و فروشگاه، خیابان و خانه های محل. مشخص کردن محل خانه، زمین و املاک از طریق تصاویر ماهواره ای و تشخیص املاک همسایگان، بستگان، و دوستان در مناطقی خاص.
این پروژه شواهدی عمدتا غیر رسمی و معمولی را مورد سنجش قرار می دهد که پناهجویان در اختیار دارند و در حال بررسی چگونگی جمع آوری و ارتقا و ترکیب و تکمیل این شواهد با دیگر مدارکی است که می تواند بعدتر در سیستم تملک قانونی و در هنگام مراجعت پناهجو به خانه و زمین و املاک اش مورد استفاده قرار گیرد.
ادعاهای مشاجره آمیز بر سر حق تملک می تواند بخشی به جا مانده از جنگ سال ها پس از پایان آن باشد. خانواده هایی که سرمایه شان را طی جنگ و آوارگی از دست می دهند با چالش های عمده ای در بهبود وضع اقتصادی شان روبرو می شوند.
هر چه اسناد حق مالکیت آوارگان بیشتر گردآوری شود روند بازسازی پس از پایان جنگ و خشونت سریع تر خواهد بود.