مقاله ی ایلای لیک در نشریه بلومبرگ
ارزیابی دولت باراک اوباما طی سال ها این بود که ایران سه ماه تا تولید اورانیوم غنی شده کافی برای ساخت یک بمب اتم فاصله دارد. اما، کاخ سفید این ارزیابی را اخیرا از حالت محرمانه خارج کرد تا بتواند از آن در توجیه توافق با ایران برای کنگره و افکار عمومی استفاده کند.
ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا، در گفتگویی با خبرنگاران و سردبیران اذعان کرد که که آمریکا سالها زمان دستیابی ایران به اورانیوم کافی برای یک بمب هسته ای را دو تا سه ماه تخمین می زد. او افزود ایران ۹۴۰۰ سانتریفیوژ در حال چرخش دارد و اگر فعالیت هایی که در تحقیق و توسعه غنی سازی انجام می دهد را هم اضافه کنیم زمان کوتاهی حدود دو تا سه ماه برای تولید اورانیوم لازم برای تولید بمب طول خواهد کشید.
برایان هیل، یک سخنگوی رئیس اطلاعات ملی آمریکا، تایید کرد که زمان دو تا سه ماه فاصله ایران تا دسترسی به بمب اتم اول ماه آوریل از حالت محرمانه خارج شد.
آنچه مایه تعجب است این است که باراک اوباما در آغاز دور دوم ریاست جمهوری اش در سال ۲۰۱۳ لحنی متفاوت داشت. اوباما تاکید داشت که ایران یک سال تا تولید یک بمب هسته ای فاصله دارد و به این اشاره نمی کرد که نهادهای اطلاعاتی زیر نظرش معتقدند ایران تنها دو تا سه ماه تا تولید اورانیوم غنی شده لازم برای بمب فاصله دارد که به اعتقاد بسیاری دشوارترین مرحله در ساخت بمب اتم است.
امروز اوباما با تاکید بر زمان دو تا سه ماه به ضرورت توافق با ایران فوریت می بخشد. سال ۲۰۱۳، زمانی که کنگره آمریکا تحریم های جدید را سبک و سنگین می کرد و اوباما خواستار دیپلماسی بیشتر بود، منفعتش در این بود که آن حس فوریت را تخفیف دهد.
باراک اوباما در شب سفرش به اسرائیل به شبکه دو تلویزیون اسراییل گفت «در حال حاضر، ما فکر می کنیم یک سال یا کمی بیشتر زمان خواهد برد تا ایران عملا سلاح هسته ای بسازد اما، آشکارا ما نمی خواهیم بگذاریم این زمان چنین نزدیک باشد.»
پنجم اکتبر همان سال، اوباما دیدگاه آمریکا نسبت به توان گریز هسته ای ایران را در تضاد با ارزیابی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، قرار داد که در آن زمان می گفت ایران تنها شش ماه تا رسیدن به قابلیت تولید سلاح هسته ای فاصله دارد.
اوباما در گفتگویی با آسوشیتدپرس تاکید کرد «ارزیابی ما کماکان یک سال یا کمی بیشتر است. و در واقع تخمین ما احتمالا محافظه کارانه تر از تخمین سرویس های اطلاعاتی اسرائیل است.»
بن کسپیت، روزنامه نگار اسرائیلی و ستون نویس نشریه المانیتور، سال گذشته گزارش داد که ارزیابی اسرائیل از زمان گریز ایران دو تا سه ماه بود. یک سال پیش، وقتی گفتگوهای هسته ای آغاز شد، جان کری، وزیر خارجه آمریکا، نخستین نشانه ها را درباره زمان گریز تخمینی ایران که آن زمان هنوز محرمانه بود بروز داد.
جان کری به کمیته ای در سنای آمریکا گفت «این را امروز همه می دانند که ما با زمان گریزی حدود دو ماه روبرو هستیم.»
دیوید آلبرایت، بازرس پیشین تسلیحاتی و رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل، می گوید به نظر می رسد مقامات دولت اوباما وقتی بر محور ۱۲ ماه و بیشتر اظهار نظر می کردند عامدانه زمان دقیقی را در سال ۲۰۱۳ ارائه نمی دادند. گروه آلبرایت جدول زمانی خود را درباره زمان گریز ایران ارائه داد که تمرکزش منحصرا بر تولید اورانیوم غنی شده با غلظت بالا بود نه خود جنگ افزار. بر مبنای نتیجه گیری آن گزارش ایران کمتر از یک ماه تا بمب فاصله داشت.
وقتی روزنامه «یو اس تودی» از سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید درباره زمان تخمینی دیوید آلبرایت پرسید، او پاسخ داد جامعه اطلاعاتی آمریکا ارزیابی های متعددی درباره زمانی که ایران می تواند مواد لازم برای ساخت یک جنگ افزار هسته ای را تولید کند در دست دارد.
آلبرایت می گوید «اگر بخواهید تنها به یک آزمایش انفجار هسته ای زیرزمینی دست بزنید تصور نمی کنم حتی یک سال طول بکشد.»
این نگاه منطبق با یک سند فاش شده آژانس بین المللی انرژی اتمی است که سال ۲۰۰۹ توسط آسوشیتدپرس منتشر شد. گروه آلبرایت بخش هایی از ارزیابی آژانس بین المللی انرژی اتمی را منتشر کرد که نتیجه می گیرد ایران «اطلاعات کافی برای طراحی و تولید یک دستگاه انفجار هسته ای بر مبنای اورانیوم غنی شده با غلظت بالا را در اختیار دارد.»
کنت پولاک، تحلیلگر پیشین سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا که در حال حاضر کارشناس امور ایران در سازمان بروکینگز است می گوید بیشتر ارزیابی ها درباره زمان گریز ایران به این دقتی که در رسانه ها انعکاس پیدا می کند نیست: «هر فیزیکدانی بر مبنای اطلاعاتی که استفاده می کنند پاسخ های متفاوتی بدست می آورد.»
به این ترتیب، دو تا سه ماه زمان گریز هسته ای مورد اشاره اوباما دست او را برای فروختن چارچوب توافق با ایران در لوزان باز می گذارد. زمانی که اوباما توافق مقدماتی را در دوم آوریل اعلام کرد گفت یکی از مزایای این توافق اگر نهایی شود حتی اگر نقض شود این است که دست کم برای یک دهه ایران تا دستیابی به مواد لازم برای یک بمب اتم یک سال فاصله خواهد داشت.
این ابهام ها موجب خشم، دوین نانز، رئیس کمیته منتخب اطلاعات مجلس نمایندگان آمریکا، شده است: «ما در تلاش هستیم که اعداد و ارقامی که اعلام شده را تائید کنیم ولی نمی توانیم چنین کنیم و از ارجاعات آنها چیزی بفهمیم.»نانز باید تعجیل کند. توافق هسته ای ایران طبق برنامه باید تا کمتر از سه ماه دیگر حاصل شود.