واتسلاو هاول، نمایشنامه نویس دگراندیش و چهره شاخص انقلاب مخملین چکسلواکی، بامداد یکشنبه ۱۸ دسامبر(۲۸ آذر) ، در خانه ییلاقی اش در شمال چک، پس از یک بیماری طولانی درگذشت.
پتر نچاس، نخست وزیر چک، به تلویزیون این کشور گفت از شنیدن این خبر به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است: «او نماد و آبروی کشور ما و یکی از چهره های اصلی سیاسی قرن گذشته و اوایل قرن حاضر است».
یک اروپایی بزرگ
واتسلاو هاول، متضمن انتقال صلح آمیز دمکراسی است که به کشوری کوچک با ۱۰ میلیون جمعیت، اهمیتی بیش از وزن خود در عرصه بین الملل بخشید.
کارل بیدلت، وزیر خارجه سوئد در توییتر خود نوشت: «واتسلاو هاول، یکی از بزرگترین شهروندان اروپایی عصر ما است. صدای او برای آزادی راه را برای اروپای آزاد و یکپارچه هموار ساخت».
آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در نامه ای خطاب به واتسلاو کلاوس، رئیس جمهوری چک گفت: «ما تعهد او به آزادی و دمکراسی و انسانیت والای او را فراموش نمی کنیم. ما آلمانی ها بویژه چیزهای زیادی را به او مدیونیم و در غم از دست دادن این اروپایی بزرگ با شما شریکیم».
دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا نیز گفته است اروپا عمیقا مدیون هاول است: «هاول زندگی خود را وقف آزادی کرد. برای سال ها کمونیسم سعی کرد او را فروپاشد و صدایش را خفه کند. ولی هاول خاموش شدنی نبود».
در جدال با سلامتی
واتسلاو هاول، در پایان زندگی لاغر و ضعیف بود و طی دیدار اخیر دالایی لاما از پراگ در ماه دسامبر، نشسته بر صندلی چرخدار با او دیدار کرد. وضعیت تنفسی او به عنوان یک سیگاری قهار، همواره دچار تلاطم بود. مشکلی که از سالهای زندان کمونیست همراه او شده بود. او یک بار در سال ۱۹۹۶ ریه اش را عمل کرد و در ۹۸ در جریان عمل جراحی روده تا آستانه مرگ پیش رفت. او در سال ۲۰۰۹ نیز به خاطر مشکلات تنفسی در بیمارستان بستری شده بود.
دگراندیش ضد کمونیست
واتسلاو هاول در ۵ اکتبر ۱۹۳۶ در خانواده ای ثروتمند در پراگ متولد شد. حاکمیت کمونیستی بیشتر دارایی های آن خانواده را مصادره کرد و واتسلاو را از تحصیلات عالی محروم ساخت.
هاول به سراغ تئاتر رفت. در ابتدا به عنوان کارگردان پشت صحنه و سپس، در دهه ۶۰ میلادی به عنوان نمایشنامه نویس اغلب به تضادهای زندگی تحت کمونیسم می پرداخت.در ۱۹۶۸، سربازان پیمان ورشو به رهبری شوروی به چکسلواکی حمله کردند تا جنبش اصلاحگرایانه موسوم به بهار پراگ را خاموش کنند. نمایشنامه های هاول ممنوع شد و او تحت نظارت دائمی پلیس قرار گرفت.
در ۱۹۷۶، منشور ۷۷ صادر شد، واتسلاو هاول یکی از نویسندگان آن بود. این منشور از دولت کمونیست خواست تا به پیمان های بین المللی و حقوق مدنی که امضا کرده بود، احترام بگذارد. امضا کنندگان منشور بازداشت و بازجویی شدند و هاول زندانی شد.
در ۲۳ نوامبر ۱۹۸۹، واتسلاو هاول در نطقی خطاب به جمعیتی بیش از ۳۰۰ هزار نفر، که در میدان ونسسلاو در پراگ جمع شده بودند گفت: «ما میخواهیم در چکسلواکی آزاد، دمکراتیک و بالنده زندگی کنیم. ما می خواهیم به اروپا بازگردیم و هرچه که در آینده روی دهد، هرگز از آرمان هایمان کوتاه نخواهیم آمد».
انقلاب مخملین چکسلواکی شش روز پیش از این نطق شروع شده بود، با سرکوب خشونت بار تظاهرات صلح آمیز دانشجویان توسط پلیس. طی روزهای بعد صدها هزار شهروند چک و سلواک برای شرکت در تظاهرات صلح آمیز به خیابان ها ریختند.
هاول نویسنده دگراندیش، تبدیل شد به چهره کلیدی مبارزات انقلابی که مردم را خطاب سخن قرار می داد و مذاکراتی را رهبری کرد که منجر به پایان صلح آمیز حاکمیت کمونیسم شد.
آخرین رئیس جمهوری چکسلواکی، اولین رئیس جمهوری جمهوری چک
در سال ۱۹۸۹ کشورهای تحت سلطه اتحاد شوری در بلوک شرق اروپا در آستانه تغییرات بود. در سپتامبر همان سال، هزاران تن از ساکنان آلمان شرقی در تلاش برای رفتن به غرب، به پایتخت چک ریختند. دو ماه بعد، دیوار برلین فروریخت.
با سست شدن سریع رژیم کمونیست، هاول کمپین خود را برای ریاست جمهوری به راه انداخت و گفت: «بیایید نگذاریم هیچ کس از هیچ روشی چهره زیبای انقلاب آرام ما را مخدوش کند. حقیقت و عشق باید بر دروغ و نفرت چیره شود».
واتسلاو هاول در ۲۹ دسامبر ۱۹۸۹ ، کمتر از شش هفته پس از اولین تظاهرات انبوه اصلاح طلبانه، به ریاست جمهوری چکسلواکی برگزیده شد و چهار دهه حاکمیت کمونیستی اتحاد شوروی بر آن کشور پایان یافت.
به دنبال انتخاب مجدد در سال ۱۹۹۰، هاول در تلاش بود تا تمامیت فدراسیون چکسلواکی را در مقابل تمایلات جدایی طلبانه ناسیونالیست های سلواک حفظ کند، اما موفق نشد و در ۱۹۹۲ استعفا داد و یک سال بعد، پیرو جدایی موسوم به «طلاق مخملین» میان چک و سلواکی، به عنوان اولین رئیس جمهور کشور جدید جمهوری چک انتخاب شد. او یک بار دیگر هم در سال ۱۹۹۸ به این سمت برگزیده شد.
تا سال ۲۰۰۳ که هاول بازنشسته شد، جمهوری چک یکی از اعضای ناتو و در آستانه پیوستن به اتحادیه اروپا بود.
عزیمت ابدی
واتسلاو هاول، اخیرا یکی از نمایشنامه هایش به نام «عزیمت» را کارگردانی کرد. عزیمت، فیلمی کنایه آمیز درباره از دست دادن قدرت و تلاش برای بازپس گرفتن دوباره آن است و داگمار، همسر دوم آقای هاول در یکی از نقش های اصلی بازی می کند. هاول در این نمایشنامه همه چیز را به شوخی گرفته است.
حالا، تنها کمی پس از نمایش این فیلم، واتسلاو هاول به عزیمت ابدی رفته است.
