تصور این که بتوان اتهام خشنودی از شرایط کنونی را متوجه دولت باراک اوباما کرد، دشوار است.
در شرایطی که اوباما برای کشتن طالبان و شبه نظامیان القاعده مایل بوده تا از زور استفاده کند، اما او برای اجتناب از حضور و درگیر شدن ایالات متحده در جنگ دیگری در خاورمیانه و جنوب آسیا بسیار تلاش کرده است.
تصمیم ظاهری ایالات متحده برای حمله به سوریه به دلیل آنچه که استفاده مرگبار و گسترده از سلاح های شیمیایی در حومه دمشق بوده، در راستای دکترین اوباما برای گزینش انتخابی اعمال زور و به دلایلی است که با دقت و احتیاط تعریف شده اند.
بنا به گفته مقامات کاخ سفید، هر گونه حمله به معنای سرنگونی دیکتاتوری بشار اسد نخواهد بود. با این وجود، گرچه رفتار رهبر سوریه غیرقابل توجیه و شرم آور بوده اما ظاهراً مخالفت با او سبب نشده است که مدیریت اداره کشور را به شیوه ای به دست بگیرد که از بی رحمی کمتر و انسجام بیشتری برخوردار باشد. دولت اوباما تمایلی ندارد تا برای سرنگونی اسد به اعزام نیروهای زمینی به این کشور متعهد شود. بنابراین اقدام به رهبری ارتش ایالات متحده هم اکنون به جای تغییر رژیم سه هدف مهم خواهد داشت:
١- ممانعت از استفاده بیشتر از سلاح های شیمیایی. در شرایطی که منتقدان به درستی خاطرنشان می کنند که اسد بیش از ١٠٠ نفر را بیشتر با استفاده از سلاح های متعارف به قتل رسانده است، تابوهای اخلاقی و حقوقی در مورد سلاح های شیمیایی وجود دارند که به دوران جنگ جهانی اول و استفاده از این نوع سلاح ها باز می گردد. همانگونه که جان کری، وزیر امور خارجه روز دوشنبه ( ٢٦ اوت) گفت «افرادی که علیه آسیب پذیرترین مردم دنیا فجیع ترین سلاح های جهان را به کار می برند، باید پاسخگو باشند.
٢- حفظ اعتبار دولت اوباما به عنوان یک بازیگر مهم در امور جهانی. ایالات متحده شاید ژاندارم کشورهای جهان نباشد اما زمانی که رئیس جمهوری خط قرمزی را به روشنی تعیین می کند و در مورد سوریه، استفاده از سلاح های شیمیایی در مقیاس نه چندان بزرگ است، عبور از آن باید پیامدهای عمده و جدی به همراه داشته باشد. این پیام باید به منزله هشداری به کشورهای دیگر، از جمله ایران نیز هستند که شاید در زمینه توسعه سلاح های اتمی در فکر عبور از خطوط قرمز آقای اوباما باشند. این پیام همچنین به اسرائیل ارسال خواهد شد که اوباما در مورد ایران بلوف نمی زند.
۳- مهیا کردن شرایط برای به کارگیری دیپلماسی جدی تر به هدف دستیابی به آتش بسی در جنگ داخلی سوریه. تنها راهکار پایان دادن به جنگ سوریه راهبرد سیاسی است اما اقدام نظامی نیز می تواند بازیگران را به حضور بر سر میز مذاکره ترغیب کند.
هنوز نتیجه جنگ نامشخص است
طی دو سال گذشته جنگ داخلی سوریه گاه به نفع حکومت اسد و گاه به سود مخالفات دولت تمام شده است. اسد که با کمک سلاح های ایران و نیروهای حزب الله در ماه ژوئن به یک پیروزی چشمگیر دست پیدا کرد، شهر قصیر درغرب کشور را بار دیگر تسخیر کرد و به سمت مرز لبنان پیشروی کرد.
با این وجود، شورشیان سوریه در اوایل ماه اوت پایگاه هوایی شمال حلب را تسخیر کردند و کنترل مقادیر متنابهی سلاح های سنگین و زرادخانه ارتش حومه دمشق را به دست گرفتند. احتمال دارد که حمله شیمیایی هفته گذشته به مناطق پرجمعیت مسلمانان سنی در حومه دمشق به نوعی واکنشی به پیروزی اخیر شورشیان بوده باشد.
برقراری آتش بس در سوریه، هم برای مردم سوریه و کشورهای همسایه آن ضروری است. در شرایطی درگیری ها در این کشور ادامه پیدا می کنند که این کشور ویران شده و عملاً به بخش های اعراب شیعه علوی، کردها و عرب های سنی تقسیم شده است. تعداد آوارگان نیز با شدت بسیار رو به افزایش است.
یک سوم جمعیت ٢٢ میلیونی سوریه آواره شده اند و بار مراقبت از آن ها که به دوش لبنان و اردن بوده، کم کم غیرقابل تحمل می شود. انتظار می رود وجود قدرت های خارجی شرایط را تا حدودی تثبیت کند و در عین حال تلاش جدی برای تقویت چهره های معقول و منطقی مخالفان سوریه و شناسایی این شخصیت ها در حکومت اسد که برای دستیابی به راهکاری برای پایان دادن به این خونریزی جدی هستند، در جریان است.
دولت اوباما علاوه بر این که درصدد است تا با شکل دادن «ائتلافی از موافقان» به صورت چندجانبه حمله های نظامی انتخابی را مد نظر فرار دهند، انتظار می رود با مشورت با سازمان ملل متحد، مقامات روسیه و ایران در مورد سازماندهی کنفرانس دوم ژنو در مورد چشم انداز آتش بس در اواخر سال جاری در این کشور گفتگو کند. در حالی که ایالات متحده اختلاف نظرهای بسیاری با دولت پوتین دارد و از عملکرد مقامات کرملین ناامید شده است، اما ایالات متحده و روسیه با کمک سازمان ملل متحد هنوز بهترین راهبرد برای کاهش درگیری ها در بحران سوریه را در اختیار دارند.
نقش ایران در بحران سوریه
ایران نیز یکی دیگر از بازیگران کلیدی بوده که اوباما درصدد برآمد تا نقش آن را به حاشیه براند، اما در این امر موفق عمل نشد. با به قدرت رسیدن حسن روحانی، رئیس جمهوری جدید ایران که مهارت های دیپلماتیک او معروف هستند، ایالات متحده شاید با حضور ایران در کنفرانس دوم ژنو موافقت کند. جفری فلتمن، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد هفته پیش با سفر به ایران در مورد بحران سوریه با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران گفتگو کرد.
فلتمن، معاون پیشین وزارت امور خارجه ایالات متحده در امور خاور نزدیک و سفیر پیشین آمریکا در لبنان است. او یکی از چهره های شایسته برای تبادل پیام های ایران و ایالات متحده در مورد سوریه به شمار می رود.
هیچ تردیدی نیست که اقدام نظامی ایالات متحده علیه سوریه ماموریتی دشوار خواهد بود. به طور قطع مردم بیگناهی کشته خواهند شد. احتمال دارد سوریه و متحدانش عملیات تلافی جویانه ای و غیرقابل پیش بینی علیه مردم غیرنظامی آمریکا انجام دهند. اما جنگ داخلی سوریه یک شراب قدیمی نیست که با گذشت زمان بهتر شود.
اقدامات ایالات متحده برای بهبود شرایط در بحران سوریه چندان موفق و مفید نبوده اند و شرایط سوریه هر روز آشوب زده تر و بدتر می شود. گروه های افراطی اسلام گرا در این کشور فعالتر و حکومت اسد نیز هر روز بی رحم تر شده است.
حمله های ایالات متحده را باید به عنوان بخشی از راهبرد گسترده تر دید که به هدف ممانعت از استفاده از سلاح های شیمیایی و متقاعد کردن اسد و مخالفان برای مذاکره انجام می شوند، راهبردی که فراتر از کشتار مردم است. چاک هیگل، پیش از آن که به مقام وزارت دفاع برگزیده شود به من گفت که «در دنیای پیچیده ای که ما در آن زندگی می کنیم، مطمئن نیستم که برای همه چیز بتوان راه حلی پیدا کرد. بنابراین راه حل این است که برای مدیریت شرایط و اجتناب از رو به وخامت گذاشتن اوضاع باید راه حل های ممکن و مطمئن تر را برگزید».
حمله های محدود ایالات متحده می توانند در مسیر دستیابی به این هدف و حفظ یکی از هنجارهای معدود اما پایای کشورهای متمدن انجام شود.
مقاله بالا برگردان یادداشت باربارا اسلاوین، پژوهشگر ارشد در مرکز جنوب آسیا در شورای آتلانتیک است.
در شرایطی که اوباما برای کشتن طالبان و شبه نظامیان القاعده مایل بوده تا از زور استفاده کند، اما او برای اجتناب از حضور و درگیر شدن ایالات متحده در جنگ دیگری در خاورمیانه و جنوب آسیا بسیار تلاش کرده است.
تصمیم ظاهری ایالات متحده برای حمله به سوریه به دلیل آنچه که استفاده مرگبار و گسترده از سلاح های شیمیایی در حومه دمشق بوده، در راستای دکترین اوباما برای گزینش انتخابی اعمال زور و به دلایلی است که با دقت و احتیاط تعریف شده اند.
بنا به گفته مقامات کاخ سفید، هر گونه حمله به معنای سرنگونی دیکتاتوری بشار اسد نخواهد بود. با این وجود، گرچه رفتار رهبر سوریه غیرقابل توجیه و شرم آور بوده اما ظاهراً مخالفت با او سبب نشده است که مدیریت اداره کشور را به شیوه ای به دست بگیرد که از بی رحمی کمتر و انسجام بیشتری برخوردار باشد. دولت اوباما تمایلی ندارد تا برای سرنگونی اسد به اعزام نیروهای زمینی به این کشور متعهد شود. بنابراین اقدام به رهبری ارتش ایالات متحده هم اکنون به جای تغییر رژیم سه هدف مهم خواهد داشت:
١- ممانعت از استفاده بیشتر از سلاح های شیمیایی. در شرایطی که منتقدان به درستی خاطرنشان می کنند که اسد بیش از ١٠٠ نفر را بیشتر با استفاده از سلاح های متعارف به قتل رسانده است، تابوهای اخلاقی و حقوقی در مورد سلاح های شیمیایی وجود دارند که به دوران جنگ جهانی اول و استفاده از این نوع سلاح ها باز می گردد. همانگونه که جان کری، وزیر امور خارجه روز دوشنبه ( ٢٦ اوت) گفت «افرادی که علیه آسیب پذیرترین مردم دنیا فجیع ترین سلاح های جهان را به کار می برند، باید پاسخگو باشند.
٢- حفظ اعتبار دولت اوباما به عنوان یک بازیگر مهم در امور جهانی. ایالات متحده شاید ژاندارم کشورهای جهان نباشد اما زمانی که رئیس جمهوری خط قرمزی را به روشنی تعیین می کند و در مورد سوریه، استفاده از سلاح های شیمیایی در مقیاس نه چندان بزرگ است، عبور از آن باید پیامدهای عمده و جدی به همراه داشته باشد. این پیام باید به منزله هشداری به کشورهای دیگر، از جمله ایران نیز هستند که شاید در زمینه توسعه سلاح های اتمی در فکر عبور از خطوط قرمز آقای اوباما باشند. این پیام همچنین به اسرائیل ارسال خواهد شد که اوباما در مورد ایران بلوف نمی زند.
۳- مهیا کردن شرایط برای به کارگیری دیپلماسی جدی تر به هدف دستیابی به آتش بسی در جنگ داخلی سوریه. تنها راهکار پایان دادن به جنگ سوریه راهبرد سیاسی است اما اقدام نظامی نیز می تواند بازیگران را به حضور بر سر میز مذاکره ترغیب کند.
هنوز نتیجه جنگ نامشخص است
طی دو سال گذشته جنگ داخلی سوریه گاه به نفع حکومت اسد و گاه به سود مخالفات دولت تمام شده است. اسد که با کمک سلاح های ایران و نیروهای حزب الله در ماه ژوئن به یک پیروزی چشمگیر دست پیدا کرد، شهر قصیر درغرب کشور را بار دیگر تسخیر کرد و به سمت مرز لبنان پیشروی کرد.
با این وجود، شورشیان سوریه در اوایل ماه اوت پایگاه هوایی شمال حلب را تسخیر کردند و کنترل مقادیر متنابهی سلاح های سنگین و زرادخانه ارتش حومه دمشق را به دست گرفتند. احتمال دارد که حمله شیمیایی هفته گذشته به مناطق پرجمعیت مسلمانان سنی در حومه دمشق به نوعی واکنشی به پیروزی اخیر شورشیان بوده باشد.
برقراری آتش بس در سوریه، هم برای مردم سوریه و کشورهای همسایه آن ضروری است. در شرایطی درگیری ها در این کشور ادامه پیدا می کنند که این کشور ویران شده و عملاً به بخش های اعراب شیعه علوی، کردها و عرب های سنی تقسیم شده است. تعداد آوارگان نیز با شدت بسیار رو به افزایش است.
یک سوم جمعیت ٢٢ میلیونی سوریه آواره شده اند و بار مراقبت از آن ها که به دوش لبنان و اردن بوده، کم کم غیرقابل تحمل می شود. انتظار می رود وجود قدرت های خارجی شرایط را تا حدودی تثبیت کند و در عین حال تلاش جدی برای تقویت چهره های معقول و منطقی مخالفان سوریه و شناسایی این شخصیت ها در حکومت اسد که برای دستیابی به راهکاری برای پایان دادن به این خونریزی جدی هستند، در جریان است.
دولت اوباما علاوه بر این که درصدد است تا با شکل دادن «ائتلافی از موافقان» به صورت چندجانبه حمله های نظامی انتخابی را مد نظر فرار دهند، انتظار می رود با مشورت با سازمان ملل متحد، مقامات روسیه و ایران در مورد سازماندهی کنفرانس دوم ژنو در مورد چشم انداز آتش بس در اواخر سال جاری در این کشور گفتگو کند. در حالی که ایالات متحده اختلاف نظرهای بسیاری با دولت پوتین دارد و از عملکرد مقامات کرملین ناامید شده است، اما ایالات متحده و روسیه با کمک سازمان ملل متحد هنوز بهترین راهبرد برای کاهش درگیری ها در بحران سوریه را در اختیار دارند.
نقش ایران در بحران سوریه
ایران نیز یکی دیگر از بازیگران کلیدی بوده که اوباما درصدد برآمد تا نقش آن را به حاشیه براند، اما در این امر موفق عمل نشد. با به قدرت رسیدن حسن روحانی، رئیس جمهوری جدید ایران که مهارت های دیپلماتیک او معروف هستند، ایالات متحده شاید با حضور ایران در کنفرانس دوم ژنو موافقت کند. جفری فلتمن، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد هفته پیش با سفر به ایران در مورد بحران سوریه با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران گفتگو کرد.
فلتمن، معاون پیشین وزارت امور خارجه ایالات متحده در امور خاور نزدیک و سفیر پیشین آمریکا در لبنان است. او یکی از چهره های شایسته برای تبادل پیام های ایران و ایالات متحده در مورد سوریه به شمار می رود.
هیچ تردیدی نیست که اقدام نظامی ایالات متحده علیه سوریه ماموریتی دشوار خواهد بود. به طور قطع مردم بیگناهی کشته خواهند شد. احتمال دارد سوریه و متحدانش عملیات تلافی جویانه ای و غیرقابل پیش بینی علیه مردم غیرنظامی آمریکا انجام دهند. اما جنگ داخلی سوریه یک شراب قدیمی نیست که با گذشت زمان بهتر شود.
اقدامات ایالات متحده برای بهبود شرایط در بحران سوریه چندان موفق و مفید نبوده اند و شرایط سوریه هر روز آشوب زده تر و بدتر می شود. گروه های افراطی اسلام گرا در این کشور فعالتر و حکومت اسد نیز هر روز بی رحم تر شده است.
حمله های ایالات متحده را باید به عنوان بخشی از راهبرد گسترده تر دید که به هدف ممانعت از استفاده از سلاح های شیمیایی و متقاعد کردن اسد و مخالفان برای مذاکره انجام می شوند، راهبردی که فراتر از کشتار مردم است. چاک هیگل، پیش از آن که به مقام وزارت دفاع برگزیده شود به من گفت که «در دنیای پیچیده ای که ما در آن زندگی می کنیم، مطمئن نیستم که برای همه چیز بتوان راه حلی پیدا کرد. بنابراین راه حل این است که برای مدیریت شرایط و اجتناب از رو به وخامت گذاشتن اوضاع باید راه حل های ممکن و مطمئن تر را برگزید».
حمله های محدود ایالات متحده می توانند در مسیر دستیابی به این هدف و حفظ یکی از هنجارهای معدود اما پایای کشورهای متمدن انجام شود.
مقاله بالا برگردان یادداشت باربارا اسلاوین، پژوهشگر ارشد در مرکز جنوب آسیا در شورای آتلانتیک است.
