هلیل کاراولی، کارشناس مسایل ترکیه در مقاله ای که در نشریه آمریکایی فارن افرز منتشر شده می نویسد در نگاه اول اینطور به نظر می رسد که آمریکا و ترکیه دست در دست برای پایان دادن به جنگ داخلی در سوریه تلاش می کنند؛ اما در واقع ان گونه نیست.
فارن افرز می نویسد در ۱۱ اوت، هیلاری کلینتون پس از ملاقات با مقامات ترک، در بیانیه ای گفت که وزیران خارجه دو طرف در حمایت از اپوزیسیون سوریه و انتقال دمکراتیک قدرت در این کشور همکاری می کنند. در ۲۳ اوت، مقامات آمریکایی و ترک وعده هایشان را عملی کردند و اولین نشست عملیاتی با هدف تسریع سقوط حاکمیت بشار اسد را برگزار کردند.
پشت اشتراک نظر درباره لزوم برکناری اسد ، واشنگتن و آنکارا دو دیدگاه متفاوت درباره آینده سوریه دارند. آمریکا بر تکثرگرایی مذهبی و قومی در حاکمیت آینده سوریه تاکید دارد حال آن که حاکمیت سنی ترکیه، اوضاع سوریه را از منظر فرقه ای نگاه می کند، به دنبال رابطه با اخوان المسلمین سوریه، نادیده گرفتن حقوق کردهای این کشور، و سرکوب اقلیت شیعه علوی است. این رویکرد آنکارا برای دولت آمریکا مضر است چرا که نشان می دهد ترکیه حامی ایجاد یک دولت چند قومی و دمکراتیک در دمشق نیست. در واقع عملکرد ترکیه تا به حال جدایی های فرقه ای و قومی را در سوریه بیشتر کرده است.
با آن که مقامات آمریکایی بر لزوم تکثرگرایی قومی و مذهبی و مشارکتشان در اپوزیسیون سوریه تاکید دارد، هنوز به راحتی نمی توان درباره همصدایی آنکارا با واشنگتن در این زمینه ابراز نظر کرد. نه تنها آنکارا به غیر از انقلابیون سنی، دست حمایت به سوی هیچ یک از اقوام و گروه های فرقه ای سوریه دراز نکرده است، بلکه اوضاع سوریه را در جدایی مذهبی چارچوب بندی می کند. حزب عدالت و توسعه، حزب سنی حاکم در ترکیه علوی های سوریه را به عنوان دشمن و «حاکمیت اقلیت» قلمداد میکند. بشار اسد، رییس جمهوری سوریه از شیعیان علوی است. حسین چلیک، یک سخنگوی حزب عدالت و توسعه پیشتر در یک کنفرانس خبری با اشاره تلویحی به جمعیت علوی های سوریه گفت «رژیم بعث بر ۱۵ درصد جمعیت متکی است». چنین نظراتی این حقیقت را که حاکمیت بعثی سوریه بقای دیرپای خود را مدیون حمایت جمعیت اکثریتی سنی هاست نادیده می گیرند.
حزب عدالت و توسعه با کردهای سوریه نیز مشکل دارد. رجب طیب اردوغان گفته است که کشورش با هرگونه تحرک استقلال طلبی کردها در شمال شرق سوریه مقابله می کند. حمایت ترکیه از اپوزیسیون سوریه تنها به دلیل گرایش مذهبی شان نیست بلکه بخشی از آن به دلیل مخالفت اپوزیسیون سوری با کردهای این کشور است.
همزمان حزب حاکم ترکیه سعی کرده که سیاست ضد اسد را جوری دیگر به مردم خود بفروشد. این حزب با علوی های ترکیه-بزرگترین اقلیت مذهبی این کشور- به شدت بدرفتاری می کند و آنان را به حمایت از علوی های سوریه متهم می کند. علوی های ترکیه اقلیت مسلمان غیرسنتی کرد و ترک زبان هستند که تقریبا یک پنجم جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند و خود را از علوی های عرب جدا می دانند. در عین حال علوی های عرب و کرد-ترک، هر دو از سوی سنی ها سرکوب می شوند.
در عین حال واشنگتن نیز به نظر می رسد که درباره سوریه با ترکیه هم نظر است. خانم کلینتون هنگام دیدار از ترکیه گفت که واشنگتن در این نظر که سوریه نباید به پناهگاه امن تروریست های (کرد) بدل شود، با ترکیه هم نظر است. فیلیپ گوردون معاون وزارت خارجه آمریکا نیز تصریح کرد که واشنگتن از هیچ جنبش استقلال طلب و جدایی طلب در کردهای ترکیه و سوریه حمایت نمی کند. چنین ابراز نظری شاید دولت ترکیه را راضی کند اما با نظر اولیه آمریکا مبنی بر این که تمامی گروه های مذهبی و قومی سوریه باید حقوق برابر داشته باشند ، در تناقض است. این با رویکرد آنکارا که همواره خواسته جمعیت کرد ترکیه برای احقاق حقوق را نادیده گرفته و طی سه سال گذشته ۸۰۰۰ فعال سیاسی کرد را بازداشت کرده در تقابل است.
تمامی این ها دلیلی برای پیشنهاد توقف همکاری آمریکا با ترکیه نیست بلکه واشنگتن برای آن که شریکی قابل اتکا در حل بحران سوریه داشته باشد باید بر آنکارا فشار آورد تا فرای ملاحظات قومی و فرقه ای اش رفتار کند و رهبران ترک را ترغیب کند تا به منافع ناشی از یک سیاست تکثرگرا توجه کنند. ترکیه به جای آن که نگران تحرکات کردهای ترکیه باشد، می تواند از ثبات کردهای سوریه و روابط دوجانبه با آنان، همانند تشکیلات دولت منطقه ای کردستان عراق سود ببرد. نمایندگان حزب اتحادیه دمکراتیک، بزرگترین حزب کردهای سوریه آنکارا را به همکاری ترغیب کرده است.
صالح محمد مسلم، رهبر این حزب در مصاحبه با مرکز تحقیقاتی صلح خاورمیانه گفت ترکیه باید بر «فوبیای کردها» فایق آید. اما اردوغان ترس آن دارد که با نزدیک شدن و به رسمیت شناختن اقلیت های سوریه ، اقلیت های قومی و مذهبی ترکیه نیز تهییج شوند و خواستار اصلاحات و حقوق برابر شوند. ترکیه این را در نظر نمی گیرد که اگر گروه های مختلف در سوریه بیش از این از کنترل خارج شوند، عواقب آن دامن ترکیه را خواهد گرفت.
اما حالا ترکیه باید متوجه شود که کمک به سنی ها برای گرفتن قدرت در سوریه خطرناک است. چرا که اعمال تعصب دینی در سوریه علیه علوی ها، طبعا گروه های اقلیت مذهبی در سوریه را دچار وحشت می کند و وضع در جامعه شکننده ترکیه را از این هم سست تر می کند.
خطر بزرگتر حمایت ترکیه از انقلابیون سنی سوریه، ترکیه را در یک فضای دوقطبی شیعه و سنی در خاورمیانه گرفتار می کند. حسن فیروزآبادی، فرمانده ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پیشتر در بیانیه ای هشدار داد که ترکیه و دیگر کشورهای مخالف اسد باید در انتظار عواقب داخلی دخالت هایشان در سوریه باشند. پ کاکا، حزب کارگران کردستان ترکیه که از سوی آنکارا و واشنگتن گروه تروریستی قلمداد می شود طی تابستانی که گذشت حملات خود بویژه در استان حکاری ترکیه در مرز با ایران و عراق را افزایش داد. ایران هرگونه مسوولیت در حملات پ کاکا را تکذیب میکند اما مقامات ترک ایران را به مشارکت در حملات شبه نظامیان کرد در ترکیه متهم می کنند.
تابه حال سیاست خارجی ترکیه با اهداف ژئوپولتیک ایالات متحده در خاورمیانه جور در آمده زیرا ترکیه از لاک «مشکلات صفر» با همسایگان خارج شده و به اردوی مخالفان با ایران پیوسته است. اما اگر آمریکا با کمک ترکیه به هدف خود در ساقط کردن اسد برسد، یا یک ترکیه متفاوت مواجه خواهد بود.
فارن افرز می نویسد در ۱۱ اوت، هیلاری کلینتون پس از ملاقات با مقامات ترک، در بیانیه ای گفت که وزیران خارجه دو طرف در حمایت از اپوزیسیون سوریه و انتقال دمکراتیک قدرت در این کشور همکاری می کنند. در ۲۳ اوت، مقامات آمریکایی و ترک وعده هایشان را عملی کردند و اولین نشست عملیاتی با هدف تسریع سقوط حاکمیت بشار اسد را برگزار کردند.
پشت اشتراک نظر درباره لزوم برکناری اسد ، واشنگتن و آنکارا دو دیدگاه متفاوت درباره آینده سوریه دارند. آمریکا بر تکثرگرایی مذهبی و قومی در حاکمیت آینده سوریه تاکید دارد حال آن که حاکمیت سنی ترکیه، اوضاع سوریه را از منظر فرقه ای نگاه می کند، به دنبال رابطه با اخوان المسلمین سوریه، نادیده گرفتن حقوق کردهای این کشور، و سرکوب اقلیت شیعه علوی است. این رویکرد آنکارا برای دولت آمریکا مضر است چرا که نشان می دهد ترکیه حامی ایجاد یک دولت چند قومی و دمکراتیک در دمشق نیست. در واقع عملکرد ترکیه تا به حال جدایی های فرقه ای و قومی را در سوریه بیشتر کرده است.
با آن که مقامات آمریکایی بر لزوم تکثرگرایی قومی و مذهبی و مشارکتشان در اپوزیسیون سوریه تاکید دارد، هنوز به راحتی نمی توان درباره همصدایی آنکارا با واشنگتن در این زمینه ابراز نظر کرد. نه تنها آنکارا به غیر از انقلابیون سنی، دست حمایت به سوی هیچ یک از اقوام و گروه های فرقه ای سوریه دراز نکرده است، بلکه اوضاع سوریه را در جدایی مذهبی چارچوب بندی می کند. حزب عدالت و توسعه، حزب سنی حاکم در ترکیه علوی های سوریه را به عنوان دشمن و «حاکمیت اقلیت» قلمداد میکند. بشار اسد، رییس جمهوری سوریه از شیعیان علوی است. حسین چلیک، یک سخنگوی حزب عدالت و توسعه پیشتر در یک کنفرانس خبری با اشاره تلویحی به جمعیت علوی های سوریه گفت «رژیم بعث بر ۱۵ درصد جمعیت متکی است». چنین نظراتی این حقیقت را که حاکمیت بعثی سوریه بقای دیرپای خود را مدیون حمایت جمعیت اکثریتی سنی هاست نادیده می گیرند.
حزب عدالت و توسعه با کردهای سوریه نیز مشکل دارد. رجب طیب اردوغان گفته است که کشورش با هرگونه تحرک استقلال طلبی کردها در شمال شرق سوریه مقابله می کند. حمایت ترکیه از اپوزیسیون سوریه تنها به دلیل گرایش مذهبی شان نیست بلکه بخشی از آن به دلیل مخالفت اپوزیسیون سوری با کردهای این کشور است.
همزمان حزب حاکم ترکیه سعی کرده که سیاست ضد اسد را جوری دیگر به مردم خود بفروشد. این حزب با علوی های ترکیه-بزرگترین اقلیت مذهبی این کشور- به شدت بدرفتاری می کند و آنان را به حمایت از علوی های سوریه متهم می کند. علوی های ترکیه اقلیت مسلمان غیرسنتی کرد و ترک زبان هستند که تقریبا یک پنجم جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند و خود را از علوی های عرب جدا می دانند. در عین حال علوی های عرب و کرد-ترک، هر دو از سوی سنی ها سرکوب می شوند.
در عین حال واشنگتن نیز به نظر می رسد که درباره سوریه با ترکیه هم نظر است. خانم کلینتون هنگام دیدار از ترکیه گفت که واشنگتن در این نظر که سوریه نباید به پناهگاه امن تروریست های (کرد) بدل شود، با ترکیه هم نظر است. فیلیپ گوردون معاون وزارت خارجه آمریکا نیز تصریح کرد که واشنگتن از هیچ جنبش استقلال طلب و جدایی طلب در کردهای ترکیه و سوریه حمایت نمی کند. چنین ابراز نظری شاید دولت ترکیه را راضی کند اما با نظر اولیه آمریکا مبنی بر این که تمامی گروه های مذهبی و قومی سوریه باید حقوق برابر داشته باشند ، در تناقض است. این با رویکرد آنکارا که همواره خواسته جمعیت کرد ترکیه برای احقاق حقوق را نادیده گرفته و طی سه سال گذشته ۸۰۰۰ فعال سیاسی کرد را بازداشت کرده در تقابل است.
تمامی این ها دلیلی برای پیشنهاد توقف همکاری آمریکا با ترکیه نیست بلکه واشنگتن برای آن که شریکی قابل اتکا در حل بحران سوریه داشته باشد باید بر آنکارا فشار آورد تا فرای ملاحظات قومی و فرقه ای اش رفتار کند و رهبران ترک را ترغیب کند تا به منافع ناشی از یک سیاست تکثرگرا توجه کنند. ترکیه به جای آن که نگران تحرکات کردهای ترکیه باشد، می تواند از ثبات کردهای سوریه و روابط دوجانبه با آنان، همانند تشکیلات دولت منطقه ای کردستان عراق سود ببرد. نمایندگان حزب اتحادیه دمکراتیک، بزرگترین حزب کردهای سوریه آنکارا را به همکاری ترغیب کرده است.
صالح محمد مسلم، رهبر این حزب در مصاحبه با مرکز تحقیقاتی صلح خاورمیانه گفت ترکیه باید بر «فوبیای کردها» فایق آید. اما اردوغان ترس آن دارد که با نزدیک شدن و به رسمیت شناختن اقلیت های سوریه ، اقلیت های قومی و مذهبی ترکیه نیز تهییج شوند و خواستار اصلاحات و حقوق برابر شوند. ترکیه این را در نظر نمی گیرد که اگر گروه های مختلف در سوریه بیش از این از کنترل خارج شوند، عواقب آن دامن ترکیه را خواهد گرفت.
اما حالا ترکیه باید متوجه شود که کمک به سنی ها برای گرفتن قدرت در سوریه خطرناک است. چرا که اعمال تعصب دینی در سوریه علیه علوی ها، طبعا گروه های اقلیت مذهبی در سوریه را دچار وحشت می کند و وضع در جامعه شکننده ترکیه را از این هم سست تر می کند.
خطر بزرگتر حمایت ترکیه از انقلابیون سنی سوریه، ترکیه را در یک فضای دوقطبی شیعه و سنی در خاورمیانه گرفتار می کند. حسن فیروزآبادی، فرمانده ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پیشتر در بیانیه ای هشدار داد که ترکیه و دیگر کشورهای مخالف اسد باید در انتظار عواقب داخلی دخالت هایشان در سوریه باشند. پ کاکا، حزب کارگران کردستان ترکیه که از سوی آنکارا و واشنگتن گروه تروریستی قلمداد می شود طی تابستانی که گذشت حملات خود بویژه در استان حکاری ترکیه در مرز با ایران و عراق را افزایش داد. ایران هرگونه مسوولیت در حملات پ کاکا را تکذیب میکند اما مقامات ترک ایران را به مشارکت در حملات شبه نظامیان کرد در ترکیه متهم می کنند.
تابه حال سیاست خارجی ترکیه با اهداف ژئوپولتیک ایالات متحده در خاورمیانه جور در آمده زیرا ترکیه از لاک «مشکلات صفر» با همسایگان خارج شده و به اردوی مخالفان با ایران پیوسته است. اما اگر آمریکا با کمک ترکیه به هدف خود در ساقط کردن اسد برسد، یا یک ترکیه متفاوت مواجه خواهد بود.
