یک روز بعد از این که مقامهای سوریه تقاضای اتحادیه عرب برای حضورنیروهای پاسدار صلح در این کشور را رد کردند، نروهای امنیتی سوریه سرکوب تظاهر کنندکان در حمص و دیگر شهرها را از سر گرفته اند.
فعالان سوری می گویند آتش توپخانه و تانکها دو شهر سنی نشین شورشی را در حمص هدف ثرا رداده اند. نیروهای مخالف بشار اسد می گویند زد و خورد میان نیروهای دولتی و فراریان از ارتش در شهر حما از استان درعا ادامه دارد.
کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد اختلاف نظر روز دوشنبه ٢٤ بهمن بین اعضای شورای امنیت را عامل ترغیب دولت سوریه برای تشدید حمله های خود علیه مواضع مخالفان و کارزار آن ها برای پایان دادن به حاکمیت یازده ساله پرزیدنت بشار اسد خوانده است.
ناوی پیلای، کمیسر عالی حقو بشر سازمان ملل متحد در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: «به نظر می رسد ناکامی شورای امنیت برای توافق در مورد اتخاذ یک اقدام جمعی و قاطع، دولت سوریه را برای از سرگیری حمله های تمام عیار و قدرتمند علیه مخالفان و سرکوب اعتراض ها گستاخ تر کرده است.»
خانم پیلای گفت: «من به ویژه از حمله به حمص وحشت زده شده ام. برپایه اطلاعات معتبر، ارتش سوریه محله های پرجمعیت حمص را گلوله باران کرده است که به نظر می رسد این حمله ها به طور یکسانی مناطق غیرنظامی را هدف قرار داده اند. »
پیشنهاد کشورهای عرب برای افزایش حمایت خود از قیام مردمی و اعزام نیروهای حافظ صلح خارجی به سوریه واکنشهای بین المللی را برانگیخته است. با این وجود نیروهای سوریه بخشهای ناآرام شهر حمص را بمباران کردند و به دیگر شهرهای این کشور حمله کردند.
بنا به گفته فعالان سوری، آتش تانک نیروهای دولتی سوریه بر دو محله مسلمانان سنی شهر حمص متمرکز شده بود. این شهر خط مقدم مبارزات و قیام های مردمی یازده ماه گذشته علیه اسد بوده است.
محمد الحسن، یکی از این فعالان مقیم حمص به خبرگزاری رویترز گفت: «محله بابا عمر زیر آتش خمپاره و بمباران خودروهای جنگی نفربر نیروهای سوریه قرار گرفته است. هنوز از تعداد تلفات اطلاعی در اختیار نداریم، چون ارتباط با این منطقه قطع است.»
بنا به گفته فعالان ٢٣ نفر روز یکشنبه کشته شدند. آن ها افزودند که از روز ١١ بهمن و آغاز حمله به حمص تاکنون ٣٠٠ نفر کشته شده اند. حمص در یک منطقه راهبردی در بزرگراهی بین دمشق، پایتخت سوریه و حلب، دومین شهر بزرگ این کشور واقع شده است.
روسیه، متحد نزدیک اسد و یکی از کشورهای عمده تامین کننده سلاح برای سوریه گفت از تا زمانی که طرفین درگیری از خشونت دست نکشند، مسکو نمی تواند از ماموریت اعزام نیروهای حافظ صلح حمایت کند. برخی بر این باورند که این اقدامات می تواند آتش جنگ را شعله ورتر کند.
حمله های تازه به این شهر، واکنش خصمانه نیروهای دولتی به اقدام «اتحادیه عرب» برای تقویت کارزار نیروهای مخالف علیه اسد بوده که در برابر درخواستها برای کناره گیری از قدرت و پایان دادن به حاکمیت یازده ساله خود مقاومت کرده است.
عدنان منصور، وزیر امور خارجه لبنان در بیروت گفت: «احساس ما این است که این تصمیم ها برای سوریه و برای منطقه هزینه بسیار سنگینی در بر خواهد داشت.»
برخی از ناظران معتقدند که این رویدادها آغاز یک مرحله بسیار طولانی و پیچیده برای حل و فصل بحرانی است که به طور بالقوه می تواند خطرناکترین قیام مردمی «بهار عربی» محسوب شود.
ارزیابی اقدام بعدی
در همین ضمن، قدرتهای جهانی پیشنهاد وزرای «اتحادیه عرب» را که روز یکشنبه در قاهره دیدار کردند، مورد بررسی قرار دادند. «اتحادیه عرب» پیشنهاد اعزام یک نیروی حافظ صلح مشترک سازمان ملل متحد و عرب به سوریه را مطرح کردند تا برای مخالفان دولت دمشق کمکهای سیاسی و مادی فراهم کنند.
با این وجود، این طرح با موانع بسیاری روبرو است. قدرتهای جهانی در مورد شیوه یافتن راهکاری برای بحران سوریه اختلاف نظر دارند و احتمال استقبال روسیه و چین از مداخله خارجی بسیار اندک است. این دو کشور قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد سوریه را وتو کردند.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در مسکو گفت روسیه در حال بررسی پیشنهاد اتحادیه عرب برای اعزام نیروهای حافظ صلح است اما به جزئیات بیشتری نیاز دارد. او گفت باید پیش از اعزام هر گونه ماموریتی به سوریه، خشونتها پایان یابند و فشار بین المللی باید بر دولت و نیروهای مخالف سوریه متمرکز شود.
لاوروف گفت: «در مورد مسئله ای همچون آتش بس باید توافق صورت بگیرد، اما این که نیروهای مسلح با نیروهای حکومتی مقابله می کنند، یک تراژدی است که از کنترل همه خارج است.» وی افزود «توقف خشونت ها باید همه جانبه و فراگیر باشد».
وزیر امور خارجه چین نیز روز دوشنبه ضمن این که هیچ نشانه روشنی از حمایت از اعزام نیروهای حافظ صلح ارائه نکرد، اما از میانجی گری «اتحادیه عرب» حمایت کرد.
لوو ویمین، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در گفتگو با رسانه ها گفت: «اقدامات سازمان ملل متحد باید به سمت کاهش تنش در سوریه پیش بروند و طرفین را ترغیب کنند تا با گفتگوی سیاسی اختلافها را حل و فصل کنند و به جای پیچیده تر کردن امور بر استقرار صلح و ثبات در منطقه خاورمیانه متمرکز شوند.»
روسیه و چین ضمن انتقاد شدید از کشورهای غربی، قطعنامه سازمان ملل متحد که خواستار کناره گیری اسد از قدرت بود را وتو کردند. این قطعنامه مورد حمایت «اتحادیه عرب» قرار گرفته بود.
ایالات متحده و قدرت های غربی به هراس پیچیده تر و خطرناک تر شدن شرایط، در مورد مداخله نظامی در سوریه و تردید دارند. آنها نگران هستند که به دلیل موضع این کشور در مسائل مذهبی، سیاسی و قومی و نژادی در منطقه خاورمیانه، این ماموریت از حمایت هوایی به رهبری ناتو و کمک به شورشیان لیبی که به خلع معمر قذافی از قدرت منتهی شد، پیچیده تر و خطرناک تر باشد.
ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه بریتانیا روز دوشنبه گفت اقدام اعزام هر گونه نیروهای حافظ صلح به سوریه باید از سوی کشورهای غیرغربی اتخاذ شود. وی به خبرنگاران گفت حضور کشوهای غربی در خاک سوریه به هیچ شکلی، از جمله به صورت نیروهای حافظ صلح به یافتن راهکاری برای بحران سوریه کمک نخواهد کرد.
فرانسه در مورد اعزام نیروهای خارجی به سوریه اشتیاق چندانی نشان نداد. آلن ژوپه، وزیر امور خارجه فرانسه گفت: «ما تصور می کنیم که مداخله نظامی خارجی شرایط را وخیم تر خواهد کرد ...»
یک ماموریت حافظ صلح تحت هر شرایطی به همکاری سوریه نیاز خواهد داشت و سوریه نیز قطعنامنه اتحادیه را به عنوان یک «اقدام خصمانه قلمداد کرده است که ثبات و امنیت سوریه را هدف قرار داده است».
تلاش های مجدد «اتحادیه عرب» برای حل بحران سوریه از سوی برخی از کشورهای رقیب در منطقه به چالش کشیده شده است.کشور شیعه نشینی همچون ایران با اقدامات عربستان سعودی و دیگر کشورهای پادشاهی سنی منطقه خلیج فارس که از تغییر سیاسی در سوریه استقبال می کنند، مخالفت کرده اند.
رامی خوری، تحلیلگر سیاسی مستقر در بیروت گفت که با وجودی که طرح پیشنهادی اتحادیه عرب مشکلات و دشواریهای بسیار داشت اما این طرح «به طور قابل توجهی گستاخانه و شجاعانه» بود. او گفت «این روند ابتدای یک روند بسیار پیچیده تحت کنترل اتحادیه عرب است».
بخشی از این روند به متقاعد کردن روسیه بستگی دارد تا در نهایت از حمایت خود از اسد دست بردارد و احزاب مخالف را با هم متحد کند.
ماهیت ناهمگون نیروهای مخالف اسد که از جمعیت اقلیت علوی در یک کشور با اکثریت مسلمانان سنی هستند نیز یکی از مشکلات افرادی است که به تغییر حاکمیت سیاسی در سوریه علاقه مند هستند.
سوریه که ادعا می کند در حال مبارزه با گروه های شورشی مسلح مورد حمایت شبه نظامیان است، قطعنامه «اتحادیه عرب» را «خروج آشکار این کشورها از منشور اتحادیه و اقدام خصمانه ای است که ثبات و امنیت سوریه را هدف قرار داده است».
سخنگوی بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد در مقر این سازمان گفت از تلاشهای اتحادیه برای توقف خشونتها و دستیابی به یک راهکار مسالمت آمیز برای این بحران حمایت می کند.
تحلیلگران معتقدند در شرایطی که سوریه به سمت یک جنگ داخلی پیش می رود و ابعاد فرقه ای این درگیری ها می تواند منطقه وسیع تری را فرا بگیرد، اما سقوط دولت بشار اسد قریب الوقوع به نظر نمی رسد. حمله های شدید به مواضع مخالفان دولت اسد از عزم راسخ وی برای سرکوب شدید دشمنانش و مقاومت در برابر حکایت می کند.
گلوله باران شبانه
فعالان مخالف گفتند که نیروهای دولتی در حمص آتش حمله های خود را بر بابا عمر در منطقه جنوب و الوائردر منطقه غرب که هم مرز با دانشکده نظامی است، متمرکز کردند. این گذرگاه منطقه استقرار تانکها و نیروهای دولتی است.
حسن یک فعال سوری به رویترز گفته است که ماههاست که الوائر صحنه تظاهرات هواداران دموکراسی بوده است و به همین دلیل به مدت چندین روز مورد حمله شبه نظامیان و نیروهای هوادار اسد بوده است.
حسن گفت: «ما شنیدیم که ارتش آزاد سوریه طی چند روز گذشته با حمله به موانع جاده ای که نیروهای شبه نظامی هوادار دولت نسبت به این یورشها واکنش نشان داده است. ارتباط با الوائر قطع شده است و هم اکنون صدای گلوله باران شنیده می شود.»
«ارتش آزاد سوریه» که نیروهای جدا شده ارتش آن را اداره می کنند، نقش اصلی در مخالفت مسلحانه با دولت را به عهده گرفته اند. ارزیابی اقدامات نظامی در سطح شهرها به دلیل محدودیتهای اعمال شده بر پوشش خبری رسانه ها و خبرنگاران دشوار است.
بنا به گفته «ائتلاف حمص آزاد»، نیروهای مجهز به زره پوش روز یکشنبه به بخش الانشاط شهر حمص حمله کردند. تانکها خودروهای غیرنظامی را زیر گرفتند و نیروهای نظامی در اقدامی به هدف مجازات همه مردم، به منازل حمله کردند و مبلمان را در خیابان ها به آتش کشیدند.
نهاد نظارت بر حقوق بشر سوریه اعلام کرد گلوله باران بار دیگر در بخش رستان استان حمص آغاز شده بود.
این نهاد نظارتی گفت نیروهای دولتی صبح زود برای حمله به رستان از دروازه جنوبی شهر تلاشهای نافرجامی انجام داده بودند، اما شورشیان خودروی زره پوش را تخریب کردند و سه تن از سربازان را به قتل رساندند.
در شهر حماء واقع در ٥٠ کیلومتری شمال حمص، نیروهای دولتی مجهز به تانک و خودروهای زره پوش به هنگام حمله به محله های این شهر که «ارتش آزاد سوریه» در آنها فعال بوده است، حداقل یک مرد را به قتل رساندند.
فادی الجابر، یکی از فعالان شهر حماء گفت: «این سومین روزی است که چنین حمله هایی صورت می گیرند. آنها به سلاحهای خودکار و ضدهوایی مجهز هستند و به خانه ها یورش می برند و ده ها تن را دستگیر می کنند.»
بنا به اعلام «کمیته بین المللی صلیب سرخ»، در شرایطی که نیروهای دولتی محله های مختلف حمص را زیر بمباران آتش بار تانک و خمپاره قرار داده اند، کاروان حامل کمک های صلیب سرخ سوریه روز یکشنبه وارد این شهر شد و بین هزاران تن از ساکنان این شهر که تحت تاثیر خشونت ها قرار گرفته بودند، پتو توزیع کرد.
ماریان گاسر، رئیس «کمیته بین المللی صلیب سرخ» به خبرگزاری رویترز گفته است: «جمعیت شهر حمص، به ویژه زخمی ها و بیماران بار فشار خشونت ها را متحمل می شوند. مردم مقیم مناطق درگیری حتی برای دسترسی به مواد غذایی ساده نیز با چالش های بسیاری روبرو هستند.»
خبرگزاری رسمی سوریه گزارش داد یک «گروه تروریستی» یک سرهنگ ارتش را در یکی از محله های حمص ربوده اند. این خبرگزاری تاریخ دقیق این آدم ربایی را اعلام نکرد. این خبرگزاری افزوده است که نیروهای امنیتی به هنگام تعقیب ستیزه جویان در حمص، مقادیری سلاح و مواد منفجره توقیف کرد.
قیام های مردمی چند ماه گذشته در سوریه بیش از پنج هزار کشته به جای گذاشته است. این ناآرامی ها به یکی از خونبارترین انقلاب های بهار عربی بدل شده که از اواخر سال میلادی گذشته منطقه را فرا گرفته است.