دو سال از اولین راهپیمایی «سکوت» در ۲۵ خرداد که در غالب یک نافرمانی مدنی و در اعتراض به دهمین انتخابات ریاست جمهوری در ایران بر پا شد، می گذرد. امسال نیز معترضان برای پاس داشت آن روز و یاد کشته و زخمی شدگان آن اعتراض، عزم عمومی داده اند.
این در حالی است که راهپیمایی «سکوت» ۲۲ خرداد ۱۳۹۰ به مناسبت دومین سالگرد انتخابات جنجال برانگیز ریاست جمهوری دهم، در فضایی امنیتی برگزار شد ودر نهایت به خشونت کشید.
بنا به گفته سرتیپ حسین ساجدی نیا فرمانده نیروی انتظامی تهران: در سالگرد انتخابات ریاست جمهوری در روز ۲۲ خرداد ۹۱ نفر در تهران دستگیر شده اند. گر چه خبر گزاری های غیر دولتی و شاهدان عینی شهادت می دهند که آمار بازداشت ها فراتراز این ارقام بوده است.
اعتراض به انتخابات مهندسی شده ریاست جمهوری دهم در ایران، گر چه در روز های اول در قالب شعار «رای من کو» به خیابان ها کشیده شد ولی با گذشت دو سال از آن با تغییر نگرش و خواست عمومی امسال برای عبور از رژیم و یا عقبگرد حاکمیت از مواضع دیکتاتوری اش سازماندهی شد.
تا جایی که نهادهای دموکراتیک و فعالان حقوق بشر داخلی و خارجی با انتشار منشورهای مختلف و فراخوان های الکترونیکی، از مردم دعوت کرده اند تا با ترمیم شبکه های اجتماعی و اعمال اراده از راه مسالمت آمیز و پافشاری بر خواست‌های آزادیخواهانه و دموکراتیک، به ویژه آزادی فوری زندانیان سیاسی و پایان دادن به حبس خانگی چهره های شناخته شده جنبش سبز جمهوری اسلامی را به عقب نشینی وادار کنند.
این بیانیه ها و فراخوان ها سبب شد تا ناظران بین المللی، نافرمانی مدنی و جنبش دموکراسی خواهی ایران را پس از انتخابات ریاست جمهوری نوعی مبارزه غیر خشونت آمیز برای پیشبرد یک جنبش سیاسی در مقابله با دولت ایران بنامند.
مبارزه ای که گرچه ایرانیان تجربه ای در انجام آن نداشتند ولی در مراحل مختلف به خوبی آن را به نمایش جهان گذاشتند.
واکاوی یک اتفاق
معترضان به نتایج انتخابات ریاست جمهوری در حالی سه روز پس از انتخابات در سال ۱۳۸۸، با فراخوان های الکترونیکی برای برگزاری اولین و بزرگترین راهپیمایی مسالمت آمیز و در سکوت به خیابان ها کشیده شدند که تلاش میرحسین موسوی و مهدی کروبی برای دریافت مجوز این راهپیمایی به نتیجه ای نرسیده بود.
حضور گسترده مردم در خیابان های تهران حد فاصل میدان امام حسین تا آزادی، این دو کاندیدای ریاست جمهوری و رهبران اصلاح طلب را بر آن داشت تا میان مردم بروند.
میرحسین موسوی با حضور در این راهپیمایی برگزاری دوباره انتخابات را خواستارشد و گفت: «برای دفاع از حق مردم و پرداخت هر هزینه ای آماده است.»
اما این راهپیمایی مسالمت آمیز با خشونت و خونریزی و بازداشت های گسترده به پایان رسید. پس از گذشت چند ماه از آن راهپیمایی در آخرین روزهای سال ۱۳۸۸، نشریه «همشهری ماه» از قول مرتضی تمدن استاندار تهران نوشت: وزارت کشور برای راهپیمایی ۲۵خرداد مجوز صادر کرده بود.
تمدن در مصاحبه با همشهری اعلام کرد: «آنها (معترضان) تقاضای برگزاری راهپیمایی کردند و ما هم مجوز صادر کردیم. راهپیمایی روز ۲۵ خرداد با مجوز قانونی ما برگزار شده بود. نه تنها با مجوز آمدند که حتی ما کمک کردیم نظم راهپیمایی حفظ شود.»
اظهارات استاندار تهران در حالی بیان می شد که صدا و سیمای ایران در اخبار مربوط به این راهپیمایی مسالمت آمیز، کشته شدن ۷ نفرو زخمی شدن بیش از ۲۹ نفررا گزارش داد.
در همین حال شورای امنیت استان تهران، حمله «برخی از حامیان افراطی میر حسین موسوی با سلاح گرم و سرد به برخی مراکز دولتی، انتظامی و نظامی» را دلیل این تعداد کشته اعلام کرد.
در این راهپیمایی تعداد بازداشت شدگان که ۳۰۰ نفر تخمین زده شد که تعدادی زیادی از آنان، به خاطر «شرکت در راهپیمایی غیر قانونی»، دادگاهی و مجبور به تحمل حبس شدند.
مرتضی الویری، شهردار اسبق تهران و نماینده مهدی کروبی در کمیته پیگیری وضعیت زندانیان و آسیب دیدگان نیز در شهریور ماه ۱۳۸۸ به دلیل حضور در این تجمع بازداشت شد.
واکنش مخالفان به نتایج انتخابات به سخنان استاندار تهران وی را بر آن داشت تا اعلام کند «اساسا در مصاحبه خود بحث خاصی درباره راهپیمایی روز ۲۵ خرداد مطرح نکرده است.»
به هر حال گر چه راهپیمایی میلیونی معترضان ایرانی که به چشم و اعتقاد ناظران داخلی و خارجی گسترده ترین اعتراض مردمی پس از سه دهه بود، آن روز به نتیجه ای نرسید و دستاوردهای ناخوشایندی همچون کشته، زخمی و بازداشت معترضان را به همراه داشت اما اولین مبارزه غیر خشونت آمیز و بیان مخالفت در آرامش بود که مردم ایران بدون هیچ آموزشی آن را تجربه می کردند.
جنبش غیر خشونت آمیز در ایران در پی بلوغ سیاسی پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم رخ داد. معترضان به نتایج انتخابات برای تغییر و تحول سیاسی و اجتماعی بهترین راه را جنبش های غیر خشونت آمیز برگزیدند و پس از ۲۵ خرداد ماه بارها آن را به تجربه گذاشتند و این چهارشنبه در دومین سالگرد ۲۵ خرداد دوباره آن را تمرین می کنند.
زمانی برای اعتراض بدون خشونت
۲۹ خرداد چهار روز پس از اولین راهپیمایی مسالمت آمیز که کشته و زخمی شدن صدها نفر و بازداشت های گسترده را به همراه داشت. سید علی خامنه ای رهبری ایران در خطبه های اولین نماز جمعه پس از انتخابات با اشاره به وقایع پیش آمده و اعتراض‌هایی که نسبت به انتخابات وارد شده بود گفت: مسئولیت «خون‌ها و خشونت‌ها و هرج و مرج‌ها» بر عهده کسانی است که از تظاهرات‌ها پشتیبانی می‌کنند. وی افزود: خط فکری وی به احمدی نژاد نزدیکتر است تا هاشمی رفسنجانی، در این روز مهدی کروبی به شورای نگهبان نامه‌ای نوشت و در آن خواستار ابطال انتخابات شد.
آن روز نیز معترضان با حضور در نماز جمعه و خیابان های اطراف دانشگاه راهپیمایی داشتند که با سرکوب همراه شد.
۳۰ خرداد نیزهزاران معترض در خیابان های تهران دست به تظاهرات زدند. پلیس ضد شورش و نیروهای امنیتی خیابان‌های انقلاب و کریمخان زند، میدان فردوسی، بلوار کشاورز و خیابان آزادی را به شدت تحت کنترل داشتند تظاهر کنندگان توسط پلیس و نیروی بسیج مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفتند.
رسانه های داخلی و خارجی، خبر ازمجروحانی دادند که بر اثر تیر اندازی، به بیمارستان‌های اطراف این خیابانها منتقل شدند.
همچنین بنا به نوشته سایت های خبری کارکنان بیمارستان‌ها خبر مرگ دست کم ۱۹ نفر را تائید کردند ولی برخی گزارش‌های تایید نشده رقم کشته شدگان را ۱۵۰ تن اعلام کردند.
در این روز «پایگاه بسیج در نواب» به آتش کشیده شد. رسانه های وابسته به دولت این اقدامات خرابکارانه را به حامیان موسوی و کروبی نسبت داد. همچنین میرحسین موسوی در جمع معترضان در خیابان آزادی حاضر شده و با گفتن اینکه «من غسل شهادت کرده‌ام»، دولت وقت را دولت کودتا نامید و آن را محکوم کرد. وی از مردم خواست تا در صورتی که او توسط مقام‌های امنیتی بازداشت شد، دست به اعتصاب سراسری بزنند.
از دیگر اتفاقاتی که ۳۰ خرداد ۱۳۸۸ را به تاریخ وصل کرد جان دادن ندا آقا سلطان در مقابل دوربین های کوچک تلفن های همراه بود که در کمتر از چند ساعت به تیتر بزرگ ترین رسانه های جهان تبدیل شد.
همچنین رسانه‌های دولتی ایران از یک بمب گذاری ناکام در داخل آرامگاه روح الله خمینی خبر دادند. در این حادثه تنها فرد بمب‌گذار کشته شد و دونفر زخمی شدند.
در این روز تعداد زیادی روزنامه نگار بازداشت شدند و نیز علی‌اصغر هادی‌زاده رئیس فدراسیون نابینایان و نماینده سابق مجلس نیز در تجمع میدان انقلاب دستگیر شد. فائزه هاشمی دختر اکبر هاشمی رفسنجانی نیز به همراه چند تن از اعضای خانواده‌اش دستگیر و بدون وثیقه آزاد شدند.
میرحسین موسوی در بیانیه‌ای اجتماعات مردم را مطابق با اصل ۲۷ قانون اساسی مشروع دانست و از صدا و سیما و نیروهای مسلح خواست نه تنها مردم را از این کار منع نکنند بلکه از آنها حمایت کنند و به این کار تشویقشان کنند.
۳۱ خرداد نیز به رغم وضعیت نظامی و امنیتی تهران و سرکوب روز قبل که تعدادی کشته بر جای گذاشت، تظاهرکنندگان به صورت پراکنده در خیابان‌های انقلاب، میدان ونک، میدان هفت تیر و میدان بهارستان، تجمع کردند که همگی با سرکوب شدید نیروهای بسیج و پلیس ضد شورش همراه بود. میرحسین موسوی طی بیانیه اعتراض مسالمت آمیز راحق مردم دانست.
اما پایان خرداد پایان اعتراض ها نبود، اولین روز از تیر ماه نیز معترضان در نقاط مختلف تهران حضور داشتند ولی در این تجمع ها درگیریی‌هایی میان مردم و نیروهای امنیتی و لباس شخصی در نقاط مختلف تهران خصوصا میدان هفت تیر، خیابان سنایی، کریم خانو پارک لاله و خیابان ولیعصر (مقابل جام جم) صورت گرفت. این سرکوب ها به حدی بود که اتحادیه اروپا سفرای ایران در تمام کشورهای عضو این اتحادیه را احضار کرد.
دوم تیرماه سید علیرضا بهشتی شیرازی سردبیر روزنامه کلمه سبز به همراه فرزندش سید صدرا بهشتی شیرازی و ۲۵ روزنامه نگار و کارمند این روزنامه بازداشت شدند وهمان روز کردستان در اعتصاب عمومی فرو رفت.
وزارت کشور برای اولین بار در سی سال گذشته آرا را به تفکیک شعب اخذ رای منتشر کرد و علی خامنه‌ای، رهبر ایران با درخواست احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان قانون اساسی برای تمدید مدت زمان رسیدگی به شکایات انتخابات به مدت پنج روز دیگر موافقت کرد.
اما محسن رضایی یکی از ۴ کاندیدای ریاست جمهوری در نامه‌ای به دبیر شورای نگهبان از پیگیری شکایت در شورای نگهبان انصراف داد.
همچنین سوم تیر ماه تجمع های گسترده ای در میدان بهارستان صورت گرفت و ۷۰ استاد دانشگاه دستگیر شدند.
چهارم تیر ماه مردم تهران شاهد حمله نیرو های امنیتی و نظامی به آپارتمان های مسکونی بودند.
و ۵ تیرماه در حالی که تجمع های پراکنده و بدون خشونت در تهران به چشم می خورد، سپاه و نیروهای پلیس همچنان به سرکوب معترضان مشغول بودند. همان روز شورای نگهبان هیئت ویژه‌ای را برای رسیدگی به شکایات نامزدها تشکیل داد. اعضای این هیئت؛ علی‌اکبر ولایتی، غلامعلی حداد عادل، گودرز افتخار جهرمی، قربانعلی دری نجف آبادی، محمدحسین ابوترابی فرد و محمدحسن رحیمیان بودند.
هفتم تیر ماه همزمان با سالگرد انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۰، به دعوت خانواده سید محمد بهشتی و سایت‌های طرفدار میرحسین موسوی، حدود ۳هزار نفر از هواداران وی در مسجد قبا تجمع کردند.
و هشتم تیر ماه احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، در نامه‌ای به وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران،صحت دهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران را تایید کرد.
همچنین ۱۸ تیر ماه همزمان با سالگرد ۱۸ تیر راهپیمایی های گسترده ای صورت گرفت که همگی با سرکوب همراه بود.
نماز جمعه ۲۶ تیر ماه نیز به امامت هاشمی رفسنجانی با تظاهرات قبل و بعد از نماز همراه شد.
و مرداد ماه ۱۳۸۸ نیز آتش اعتراض ها درایران خاموش نشد. اعتراض هایی که گر چه کشته بر جای نگذاشت ولی بازداشت گروه زیادی از معترضان را در پی داشت.
در هشتم مرداد ماه تجمع معترضان در بهشت زهرا و مصلای تهران به خشونت کشیده شد. پلیس ایران از حضور میرحسین موسوی و مهدی کروبی بر مزار کشته شدگان اعتراضات جلوگیری کرد و در بهشت زهرا و مرکز تهران با معترضان درگیر شد.
اما در شهریور ماه در ادامه اعتراضات گسترده به نتایج و نحوه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری معترضان برای بیان دیدگاه هایشان به استراتژی جدیدی دست زدند و در فراخوان های گسترده به حضور در راهپیمایی های مذهبی اقدام کردند روز قدس در ۲۷ شهریور پس از نماز جمعه ۲۶ تیر ماه دومین راهپیمایی مذهبی بود که صد ها هزارمعترض را به خیابان ها کشید.
امامت نماز جمعه روز قدس برخلاف سنت سی ساله پس از انقلاب به جای هاشمی رفسنجانی به احمد خاتمی محول شد و محمود احمدی نژاد نیز سخنران پیش از خطبه بود.
آن روز همزمان تظاهرات مشابه در شیراز، اصفهان، اهواز، مشهد، تبریز، کرمانشاه و رشت، بر پا شد.
اولین روز مهر ماه ۱۳۸۸ همزمان با بازگشایی دانشگاه ها تجمع های مختلفی در دانشگاه ها بر پا شد که همگی سرکوب شد.
و آبان ماه ۱۳۸۸ ایران شاهد تجمع های مختلفی بود که به مناسب روز دانش آموز بر پا شد ولی با برخورد های شدید نیرو های امنیتی به کنترل در آمد.
اما تظاهرات هواداران جنبش سبز در ۱۶ آذر ۱۳۸۸، تظاهراتی اعتراضی بود در روز دانشجو که با حضور ده‌ها هزار نفر از مردم و دانشجویان برگزار شد.
این تجمع بزرگ ترین تظاهرات پس از خرداد ما ه بود که با حمایت ده‌ها هزار نفر در بیش از دوازده دانشگاه در سرتاسر کشور و نیز در چندین میدان تهران، برپا شد.
در جریان این تظاهرات بیش از۲۰۰ نفر بازداشت شدند که در بیش از دو هزار رسانه جهانی بازتاب داشت.
و ۲۹ آذر در پی مرگ حسینعلی منتظری مرجع تقلید شیعه، و یکی از منتقدان حکومت که سال ها در حبس خانگی بود، راه پیمایی گسترده ای در قم و شهر های دیگر رخ داد که همگی به خشونت کشیده شد.
چهارم بهمن ماه ۱۳۸۸، تظاهراتی که مصادف بود با عاشورا و تاسوعا در ایران به خشونت انجامید و کشته شد گان زیادی را به همراه داشت. تا جایی که درگیری‌های روز عاشورا، خونین‌ترین مواجهه بین مردم و نیروهای امنیتی ایران از زمان آغاز اعتراضات به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری خوانده شد.
از مهمترین تجمع معترضان به انتخابات در سال ۱۳۸۸ می توان به تظاهرات هواداران جنبش سبز در ۲۲ بهمن و همزمان با جشن هر ساله پیروزی انقلاب اشاره کرد که با حمله نیروهای امنیتی به سران اصلاح طلب و مردم و دستگیری عده‌ای همراه بود.
و اعتراض ۲۶ اسفند در چهارشنبه سوری آخرین تجمعی بود که در سال ÷۳۸۸ باز هم با بازداشت و خشونت به پایان رسید.
سال ۱۳۸۸ در حالی به پایان رسید که مدافعان حقوق بشر و دیده بانان حقوق مدنی از ۱۸ هزار دستگیری در ایران خبر دادند. همچنین ۲۵ هزار و ۹۷۵ ماه حبس تعلیقی و تعزیری را برای آنان به همراه داشت. گروهی از آنان هنوز در بلاتکلیفی هستند.
سال ۱۳۸۹ نیز برای همه این اتفاق ها سالگرد بر پا شد علاوه بر آن طی فراخوانی اقشار مختلف مردم در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۸۹ برای اعلام همبستگی با اعتراضات مردم تونس و مصر به خیابان ها آمدند.
تهران در ساعت‌های اولیه تظاهراتی آرام و پراکنده و بدون ضد و خورد را شاهد بود اما پس از آن با حمله نیروهای پلیس ضد شورش، لباس شخصی‌ها و گارد ویژه به تظاهرکنندگان، این اعتراضات به خشونت کشیده شد. این تظاهرات با اعلام میرحسین موسوی و مهدی کروبی مبنی بر درخواست مجوز از وزارت کشور در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۸۹ برنامه‌ریزی شد. این تظاهرات محمد مختاری و صانع قانع را به جمع کشته شدگان حوادث پس از انتخابات اضافه کرد.
و اول اسفند ماه معترضان برای گرامی داشت یاد این کشته شدگان به خیابان ها آمدند واین اعتراض به شهرهایی شیراز، اصفهان، رشت، مهاباد، زاهدان و کرمانشاه نیز سرایت کرد.
و دهم اسفند ماه ۱۳۸۹ و در پی حصر خانگی رهبران جنبش سبز راهپیمایی های گسترده ای در شهرهای مختلف ایران برپا شد که همگی به بازداشت و زد و خورد ختم شد.
و ۱۷ اسفند ( ۸ مارس) روز جهانی زن بهانه ای دیگر برای حضور معترضان در خیابان ها بود.
این اعتراضات در شهرهای تهران، بابل، شیراز و مشهد صورت گرفت وبا حضور گسترده نیروهای ضد شورش همراه بود.
ایران با بیش از ۵ هزار و ۴۸۵ نفر بازداشتی آخرین سال دهه هشتاد را پشت سر گذاشت و وارد دهه نود شد.
سال ۹۰ نیز همزمان با دومین سالگرد انتخابات ریاست جمهوری، تهران، شیراز، قزوین، رشت، اصفهان، اهواز، مشهد، تبریزو بابل شاهد راه پیمایی های سکوت بودند که در نهایت میان معترضان و ماموران امنیتی، لباس شخصی، یگان ویژه ناجا، نیروی انتظامی و بسیج زد و خوردهایی رخ داد.
و حالا ۲۵ خرداد مصادف با دومین سالگرد از اولین راهپیمایی مسالمت آمیز مردم ایران در پیش است، گرچه در حافظه تاریخی این اعتراضات تنها بازداشت و کشتار و احکام سنگین ثبت شده است اما باز هم معترضان به دنبال حق محقق نشده خود راه خیابان ها را در پیش می گیرند و سکوت را بر خشونت ترجیح می دهند.
فراموش نباید کرد که در اعتقادنامه تاریخ همه رویدادهای بزرگ آغازی خرد داشتند.