عراق با امید به تحکیم منابع طبیعیش، و با هماهنگی هایی با ایران، تصمیم گرفته است که تولید نفت در آن کشور را تا شش سال دیگر سه برابر کند. این برنامه می تواند تسلط عربستان سعودی بر بازار جهانی نفت را با چالش روبرو کند.
تا کنون، بیشتر اشارات به این نکته را مسوولان عراقی در میان نهاده اند؛ آن ها می گویند: اطمینان دارند که عراق، برغم افزایش رویدادهای خشونتباری که در ماه گذشته یکهزار تن، و در سال میلادی گذشته نزدیک به نه هزار تن کشته در آن کشور بر جای گذاشت، بار دیگر می تواند به یکی از بازیگران عمده در منطقه بدل شود.
حسین شهرستانی، معاون نخست وزیر عراق در بخش نیرو، هفته گذشته در لندن اعلام کرد که دولت بغداد تصمیم گرفته است تولید نفت خود را تا پایان دهه جاری میلادی، به سه برابر و تا نه میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
آقای شهرستانی همچنین اشاره کرد که این تنها بخشی از برنامه های دولت متبوع اوست.
آقای شهرستانی به روزنامه لندن تلگراف گفت: «ایران با ما در تماس است و می خواهد در تجربه و الگوی قراردادهای نفتی عراق سهیم شود.»
*کنترل اوپک
بگمان کارشناسان خاورمیانه و صنایع نفتی، منظور آقای شهرستانی از این گفته ها، فرستادن پیامی به سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) است که بر نزدیک به هفتاد در صد از ذخایر شناخته شده و مسلم نفت جهان و بر نزدیک به چهل در صد از مجموع نفت عرضه شده در بازارهای جهانی نظارت دارد.
«سایمن هندرسن» از موسسه «سیاستگذاری خاور نزدیک»، می گوید
«بازی در این جا بر سر سلطه بر کارتل اوپک است. بغداد و تهران با هم بسیار خوب پیش می روند و با عربستان سعودی، که دیگر قدرت عمده نفتی در خلیج فارس است، در رقابت اند. در این مسابقه و رقابت، از جنبه انرژی، نفت ماده اصلی ، و سلاح عمده ای است که این کشور ها بر ضد یکدیگر می توانند بکار گیرند.»
در حالی که تهران می کوشد تا تحریم های اعمال شده بر جمهوری اسلامی را رفع کند، مسوولان اوپک تاثیر افزایش تولید نفت ایران و عراق را ناچیز جلوه داده اند.
عربستان سعودی نیز که مدت هاست بر اوپک تسلط دارد، هنوز واکنشی به این خبر ها نشان نداده است. بگفته آقای هندرسن:
«سعودی ها در سیاست های نفتی بسیار کارکشته اند، و معمولاً از دیدگاه خودشان، نتایج را درست پیشبینی می کنند. هیچ گونه اقدام غیر عادی و بی تناسبی در بازار نفت ناراحتشان نمی کند.»
*نگرانی سعودی ها
به هر روی، بگفته شماری از تحلیلگران، با حسابی سر انگشتی، این تحول برای عربستان سعودی نگران کننده است.
بر پایه آخرین اطلاعاتی که «سازمان اطلاعات نیرو» در آمریکا منتشر کرده، عربستان سعودی دارای ۲۶۷ میلیارد بشکه ذخایر نفتی شناخته شده و مسلم است که از ۱۵۱ میلیارد ذخایر مشابه در ایران، و ۱۴۳ میلیارد در عراق، بمراتب بیشتر است. با این حال، ایران و عراق، در مجموع و همراه یکدیگر، ظرفیتی خواهند داشت که موازنه قدرت را می تواند برهم بزند.
با توجه به این که هم اکنون ایران و عربستان سعودی در جنگی نیابتی در سوریه (ایران با پشتیبانی از رژیم بشار اسد، و سعودی ها با یاری دادن به تسلیح گروه های شورشی) در برابر هم ایستاده اند، نگران شدن موجه است.
نادر حبیبی، از مرکز «کراون برای مطالعات خاورمیانه»، در دانشگاه «برندیس» می گوید:
«همکاری ایران و عراق از نفت فراتر می رود چون هر دو حکومتی عمدتاً شیعی دارند و در شماری از منافع راهبردی با یکدیگر سهیم اند. [پس] واضح است که عربستان سعودی و دیگر کشورهای سنی نگران اند. دیدیم که خیزش در سوریه تا کنون موفق نبوده و ایران و متحدانش توانسته اند از رژیم اسد حمایت کنند. در نتیجه، مطمئنم که دیگر کشورهای منطقه همکاری ایران و عراق را بدقت زیر نظر دارند و پی گیری می کنند.»
همزمان، کارشناسانی مانند نادر حبیبی پیشبینی می کنند که ایران فعلاً تمامی توجه خود را روی مساله نفت متمرکز کند:
«بخصوص که ایران دچار مشکلات اقتصادی است و دولت آن بیشتر به تلاش در راه حل این مشکلات و بهبود بخشیدن به اوضاع اقتصادیش توجه دارد. و برای این کار، به سیاستی خارجی با اعتدال بیشتر نیاز هست.»
سران جمهوری اسلامی درباره همکاری نفتی با عراق تا کنون سخن چندانی نگفته اند.
تحریم های بین المللی بر تولید نفت ایران آسیب زده تا حدی که بگفته آمریکا تا مرز یک میلیون بشکه در روز پایین آمده است.
*آرمانهای ایران
مسوولان دولتی ایران درباره معاملات بالقوه نفتی به روسیه روی آورده اند، و ابراز امیدواری کرده اند که اگر تحریم های اعمال شده بر جمهوری اسلامی رفع شود، تولید نفت خود را می توانند تا چهار میلیون بشکه در روز افزایش دهند.
از سوی دیگر، گفته های عراق درباره همکاری نفتی تهران و بغداد، توجه واشینگتن را که از خواست عراق برای افزایش تولید نفتش حمایت می کند، جلب کرده است.
جنیفر پساکی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا می گوید:
« آنچنان که نه تنها برای عراق، که برای هر کشور دیگری در جامعه جهانی بسیار روشن ساخته ایم، مشارکت با بخش انرژی ایران، از منظر اداری، خطراتی، از جمله خطر نقض و ضدیت با تحریم هایی را همراه دارد که آمریکا و جامعه بین المللی بر تهران اعمال کرده اند.»
کارشناسان بازار نفت می گویند: هر چند عراق بی گمان می تواند تولید نفتش را افزایش دهد اما بعید است که بتواند میزان آن را تا سال ۲۰۲۰ سه برابر کند.
تا کنون، بیشتر اشارات به این نکته را مسوولان عراقی در میان نهاده اند؛ آن ها می گویند: اطمینان دارند که عراق، برغم افزایش رویدادهای خشونتباری که در ماه گذشته یکهزار تن، و در سال میلادی گذشته نزدیک به نه هزار تن کشته در آن کشور بر جای گذاشت، بار دیگر می تواند به یکی از بازیگران عمده در منطقه بدل شود.
حسین شهرستانی، معاون نخست وزیر عراق در بخش نیرو، هفته گذشته در لندن اعلام کرد که دولت بغداد تصمیم گرفته است تولید نفت خود را تا پایان دهه جاری میلادی، به سه برابر و تا نه میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
آقای شهرستانی همچنین اشاره کرد که این تنها بخشی از برنامه های دولت متبوع اوست.
آقای شهرستانی به روزنامه لندن تلگراف گفت: «ایران با ما در تماس است و می خواهد در تجربه و الگوی قراردادهای نفتی عراق سهیم شود.»
*کنترل اوپک
بگمان کارشناسان خاورمیانه و صنایع نفتی، منظور آقای شهرستانی از این گفته ها، فرستادن پیامی به سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) است که بر نزدیک به هفتاد در صد از ذخایر شناخته شده و مسلم نفت جهان و بر نزدیک به چهل در صد از مجموع نفت عرضه شده در بازارهای جهانی نظارت دارد.
«سایمن هندرسن» از موسسه «سیاستگذاری خاور نزدیک»، می گوید
«بازی در این جا بر سر سلطه بر کارتل اوپک است. بغداد و تهران با هم بسیار خوب پیش می روند و با عربستان سعودی، که دیگر قدرت عمده نفتی در خلیج فارس است، در رقابت اند. در این مسابقه و رقابت، از جنبه انرژی، نفت ماده اصلی ، و سلاح عمده ای است که این کشور ها بر ضد یکدیگر می توانند بکار گیرند.»
در حالی که تهران می کوشد تا تحریم های اعمال شده بر جمهوری اسلامی را رفع کند، مسوولان اوپک تاثیر افزایش تولید نفت ایران و عراق را ناچیز جلوه داده اند.
عربستان سعودی نیز که مدت هاست بر اوپک تسلط دارد، هنوز واکنشی به این خبر ها نشان نداده است. بگفته آقای هندرسن:
«سعودی ها در سیاست های نفتی بسیار کارکشته اند، و معمولاً از دیدگاه خودشان، نتایج را درست پیشبینی می کنند. هیچ گونه اقدام غیر عادی و بی تناسبی در بازار نفت ناراحتشان نمی کند.»
*نگرانی سعودی ها
به هر روی، بگفته شماری از تحلیلگران، با حسابی سر انگشتی، این تحول برای عربستان سعودی نگران کننده است.
بر پایه آخرین اطلاعاتی که «سازمان اطلاعات نیرو» در آمریکا منتشر کرده، عربستان سعودی دارای ۲۶۷ میلیارد بشکه ذخایر نفتی شناخته شده و مسلم است که از ۱۵۱ میلیارد ذخایر مشابه در ایران، و ۱۴۳ میلیارد در عراق، بمراتب بیشتر است. با این حال، ایران و عراق، در مجموع و همراه یکدیگر، ظرفیتی خواهند داشت که موازنه قدرت را می تواند برهم بزند.
با توجه به این که هم اکنون ایران و عربستان سعودی در جنگی نیابتی در سوریه (ایران با پشتیبانی از رژیم بشار اسد، و سعودی ها با یاری دادن به تسلیح گروه های شورشی) در برابر هم ایستاده اند، نگران شدن موجه است.
نادر حبیبی، از مرکز «کراون برای مطالعات خاورمیانه»، در دانشگاه «برندیس» می گوید:
«همکاری ایران و عراق از نفت فراتر می رود چون هر دو حکومتی عمدتاً شیعی دارند و در شماری از منافع راهبردی با یکدیگر سهیم اند. [پس] واضح است که عربستان سعودی و دیگر کشورهای سنی نگران اند. دیدیم که خیزش در سوریه تا کنون موفق نبوده و ایران و متحدانش توانسته اند از رژیم اسد حمایت کنند. در نتیجه، مطمئنم که دیگر کشورهای منطقه همکاری ایران و عراق را بدقت زیر نظر دارند و پی گیری می کنند.»
همزمان، کارشناسانی مانند نادر حبیبی پیشبینی می کنند که ایران فعلاً تمامی توجه خود را روی مساله نفت متمرکز کند:
«بخصوص که ایران دچار مشکلات اقتصادی است و دولت آن بیشتر به تلاش در راه حل این مشکلات و بهبود بخشیدن به اوضاع اقتصادیش توجه دارد. و برای این کار، به سیاستی خارجی با اعتدال بیشتر نیاز هست.»
سران جمهوری اسلامی درباره همکاری نفتی با عراق تا کنون سخن چندانی نگفته اند.
تحریم های بین المللی بر تولید نفت ایران آسیب زده تا حدی که بگفته آمریکا تا مرز یک میلیون بشکه در روز پایین آمده است.
*آرمانهای ایران
مسوولان دولتی ایران درباره معاملات بالقوه نفتی به روسیه روی آورده اند، و ابراز امیدواری کرده اند که اگر تحریم های اعمال شده بر جمهوری اسلامی رفع شود، تولید نفت خود را می توانند تا چهار میلیون بشکه در روز افزایش دهند.
از سوی دیگر، گفته های عراق درباره همکاری نفتی تهران و بغداد، توجه واشینگتن را که از خواست عراق برای افزایش تولید نفتش حمایت می کند، جلب کرده است.
جنیفر پساکی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا می گوید:
« آنچنان که نه تنها برای عراق، که برای هر کشور دیگری در جامعه جهانی بسیار روشن ساخته ایم، مشارکت با بخش انرژی ایران، از منظر اداری، خطراتی، از جمله خطر نقض و ضدیت با تحریم هایی را همراه دارد که آمریکا و جامعه بین المللی بر تهران اعمال کرده اند.»
کارشناسان بازار نفت می گویند: هر چند عراق بی گمان می تواند تولید نفتش را افزایش دهد اما بعید است که بتواند میزان آن را تا سال ۲۰۲۰ سه برابر کند.