سلیمان، مستخدم مسلمان هتلی در انطاکیه، حتی در ماه رمضان - ماه مبارک روزه گرفتن مسلمانان – هم دلیلی نمی بیند که مشروب نخورد؛ هر چند که به نظر مسلمانان، قرآن و حدیث، شرب خمر را منع کرده باشد. سلیمان می گوید "قرآن مست کردن را منع کرده، ولی خوردن یکی دو لیوان آبجو ضرری ندارد. این امری است میان من و خدای خودم."
قرن ها پیش بسیاری از همکیشان سلیمان با این حرف او موافق بودند (هرچند ضرورت میانه روی را در نظر نمی گرفتند). مورخین بر این باورند که شراب از خاورمیانه به دیگر نقاط دنیا راه یافته است. در واقع، نام الکل احتمالاً از واژه الکحل سرچشمه گرفته – یعنی همان خط چشمی که از ترکیب الکل اتیلیک (اتانول تقطیر شده) با توتیا (سنگ سرمه) درست می شود. مواد مشابهی که بدون استفاده از سنگ سرمه ساییده درست می شد، به زودی به یک نوشیدنی محبوب و پرطرفدار تبدیل شد. ابونواس – شاعر قرن هشتم میلادی – چکامه های خمریه را در وصف شب های عیش و عشرت و باده نوشی خلفا سروده.
دیر زمانی است که این شیوه تغییر کرده. مشخص نیست علمای اسلامی دقیقاً از چه زمانی نظر داده اند که میگساری و مستی گناه است. در سال های دهه ١٩٧٠، اسلام سیاسی در بعضی از کشورها مثل ایران و پاکستان مصرف مشروبات الکلی را قدغن کرد؛ البته بسیاری از کشورهای اسلامی چنین قوانینی ندارند، یا دستکم غیرمسلمانان را از این قاعده مستثنی می کنند. در بعضی از کشورها مجازات مسلمانی که در حال مستی دستگیر شود خیلی شدید است: در ایران، هشتاد ضربه شلاق. در کشورهای مختلف – از اندونزی گرفته تا تونس – احزاب اسلامی در بحث هایشان خواستار محدودیت های بیشتری در مورد مصرف الکل شده اند.
این محدودیت باعث شده که شرابخواری به پشت درهای بسته رانده شود؛ با این همه، هنوز بسیاری از مسلمانان اذعان می کنند که از خوردن یک جرعه شراب کیف می کنند.
تعداد مسلمانانی که شرابخواری می کنند در کشورهای مختلف متفاوت است؛ اما بعضی می گویند ۵% کسانی که خود را مسلمان معرفی می کنند، مشروب می خورند. این روزها در لیبی بازار سیاه مشروبات رونق زیادی گرفته است. ایرانی ها هم در تولید مشروبات خانگی تبحر دارند؛ و در پاکستان، به قول دکتر صداقت علی، که مدیریت چند کلینیک درمان اعتیاد به شراب را برعهده دارد، "شراب سفارشی سریعتر از پیتزا به درِ خانه می رسد."
همفری سرجانستون، رئیسIWSR ، شرکت پژوهش و بازاریابی واقع در لندن، برآورد کرده که شمار مسلمانانی که به مصرف نوشابه های الکلی رو می آورند احتمالاً حتی بیشتر از این است. بین سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱ فروش انواع مشروبات در کشورهای خاورمیانه – که بیشترین تعداد مسلمانان را درخود جا داده - ۷۲% بالا رفته است؛ این آمار، از میانگینِِ جهانیِ سی درصد بسیار بالاتر است. احتمال نمی رود که غیرمسلمانان یا خارجیان در بالا رفتن مصرف الکل در خاورمیانه نقش داشته باشند.
در بعضی از جوامع مسلمانان نوشیدن شراب منعی ندارد. اهالی سکولار بیروت به کارخانه های شرابسازی شان می بالند. در خلیج فارس، ثروتمندان برای این که مهمانانشان را تحت تأثیر قرار دهند، مشروبات وارداتی به آنها تعارف می کنند. دکتر علی می گوید تقلید از ثروتمندان و مشاهیر – و البته کنار آمدن با استرس – عواملی است که در رشد روزافزون مصرف مشروبات در پاکستان دخیل است.
آیا اسلام می تواند تساهل بیشتری در برابر صرف مشروبات الکلی نشان دهد؟ تنی چند از علمای مذهبی شراب را مجاز می دانند به شرط آن که از انگور یا خرما درست نشده باشد؛ چون قرآن به ویژه به این دو میوه اشاره دارد. اما کسی جرأت آن را ندارد که سر بحث را باز کند. اناس ابوشادی – از علمای دانشگاه معتبر الازهر قاهره – می گوید "هیچ عالم مذهبی آمادگی آن را ندارد که عواقب فتوای حلال بودن آبجو، شراب و ودکا را بپذیرد."
علاوه بر آن، در پیامد مداقه در دین اسلام پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، در برخی مناطق تقوا و پرهیزگاری بیشتر شده است. سامی زبیده، جامعه شناس دانشگاه بیرکبک لندن می گوید: "برای بسیاری از مسلمانان، شراب مسأله ای مربوط به هویت است. ننوشیدن شراب واکنشی به زوال اخلاقی در غرب تلقی می شود؛ جایی که به نظر مسلمانان، شرابخواری با بی بندوباری یکی شده است."
اما کشورهای اسلامی باید با واقعیت رو به رو شوند. در ماه ژوئن (خرداد ماه) مقامات بهداشتی ایران نسبت به افزایش تعداد افراد الکلی، و رانندگی در حال مستی هشدار دادند. از سال ۱۹۸۰ که دکتر صداقت علی کلینیک های ترک اعتیاد را در پاکستان بنیاد گذاشت، صدها نفر از معتادان به الکل – که او عده شان را یک میلیون نفر برآورد می کند – را درمان کرده؛ او می گوید در میان این افراد قضات، سیاستمداران و ورزشکاران هم هستند. دکتر علی می گوید "بیشترشان دنبال درمان نمی روند؛ چون شرابخواری هنوز هم تابو به حساب می آید؛ باید این طرز فکر را عوض کنیم."
قرن ها پیش بسیاری از همکیشان سلیمان با این حرف او موافق بودند (هرچند ضرورت میانه روی را در نظر نمی گرفتند). مورخین بر این باورند که شراب از خاورمیانه به دیگر نقاط دنیا راه یافته است. در واقع، نام الکل احتمالاً از واژه الکحل سرچشمه گرفته – یعنی همان خط چشمی که از ترکیب الکل اتیلیک (اتانول تقطیر شده) با توتیا (سنگ سرمه) درست می شود. مواد مشابهی که بدون استفاده از سنگ سرمه ساییده درست می شد، به زودی به یک نوشیدنی محبوب و پرطرفدار تبدیل شد. ابونواس – شاعر قرن هشتم میلادی – چکامه های خمریه را در وصف شب های عیش و عشرت و باده نوشی خلفا سروده.
دیر زمانی است که این شیوه تغییر کرده. مشخص نیست علمای اسلامی دقیقاً از چه زمانی نظر داده اند که میگساری و مستی گناه است. در سال های دهه ١٩٧٠، اسلام سیاسی در بعضی از کشورها مثل ایران و پاکستان مصرف مشروبات الکلی را قدغن کرد؛ البته بسیاری از کشورهای اسلامی چنین قوانینی ندارند، یا دستکم غیرمسلمانان را از این قاعده مستثنی می کنند. در بعضی از کشورها مجازات مسلمانی که در حال مستی دستگیر شود خیلی شدید است: در ایران، هشتاد ضربه شلاق. در کشورهای مختلف – از اندونزی گرفته تا تونس – احزاب اسلامی در بحث هایشان خواستار محدودیت های بیشتری در مورد مصرف الکل شده اند.
این محدودیت باعث شده که شرابخواری به پشت درهای بسته رانده شود؛ با این همه، هنوز بسیاری از مسلمانان اذعان می کنند که از خوردن یک جرعه شراب کیف می کنند.
تعداد مسلمانانی که شرابخواری می کنند در کشورهای مختلف متفاوت است؛ اما بعضی می گویند ۵% کسانی که خود را مسلمان معرفی می کنند، مشروب می خورند. این روزها در لیبی بازار سیاه مشروبات رونق زیادی گرفته است. ایرانی ها هم در تولید مشروبات خانگی تبحر دارند؛ و در پاکستان، به قول دکتر صداقت علی، که مدیریت چند کلینیک درمان اعتیاد به شراب را برعهده دارد، "شراب سفارشی سریعتر از پیتزا به درِ خانه می رسد."
همفری سرجانستون، رئیسIWSR ، شرکت پژوهش و بازاریابی واقع در لندن، برآورد کرده که شمار مسلمانانی که به مصرف نوشابه های الکلی رو می آورند احتمالاً حتی بیشتر از این است. بین سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱ فروش انواع مشروبات در کشورهای خاورمیانه – که بیشترین تعداد مسلمانان را درخود جا داده - ۷۲% بالا رفته است؛ این آمار، از میانگینِِ جهانیِ سی درصد بسیار بالاتر است. احتمال نمی رود که غیرمسلمانان یا خارجیان در بالا رفتن مصرف الکل در خاورمیانه نقش داشته باشند.
در بعضی از جوامع مسلمانان نوشیدن شراب منعی ندارد. اهالی سکولار بیروت به کارخانه های شرابسازی شان می بالند. در خلیج فارس، ثروتمندان برای این که مهمانانشان را تحت تأثیر قرار دهند، مشروبات وارداتی به آنها تعارف می کنند. دکتر علی می گوید تقلید از ثروتمندان و مشاهیر – و البته کنار آمدن با استرس – عواملی است که در رشد روزافزون مصرف مشروبات در پاکستان دخیل است.
آیا اسلام می تواند تساهل بیشتری در برابر صرف مشروبات الکلی نشان دهد؟ تنی چند از علمای مذهبی شراب را مجاز می دانند به شرط آن که از انگور یا خرما درست نشده باشد؛ چون قرآن به ویژه به این دو میوه اشاره دارد. اما کسی جرأت آن را ندارد که سر بحث را باز کند. اناس ابوشادی – از علمای دانشگاه معتبر الازهر قاهره – می گوید "هیچ عالم مذهبی آمادگی آن را ندارد که عواقب فتوای حلال بودن آبجو، شراب و ودکا را بپذیرد."
علاوه بر آن، در پیامد مداقه در دین اسلام پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، در برخی مناطق تقوا و پرهیزگاری بیشتر شده است. سامی زبیده، جامعه شناس دانشگاه بیرکبک لندن می گوید: "برای بسیاری از مسلمانان، شراب مسأله ای مربوط به هویت است. ننوشیدن شراب واکنشی به زوال اخلاقی در غرب تلقی می شود؛ جایی که به نظر مسلمانان، شرابخواری با بی بندوباری یکی شده است."
اما کشورهای اسلامی باید با واقعیت رو به رو شوند. در ماه ژوئن (خرداد ماه) مقامات بهداشتی ایران نسبت به افزایش تعداد افراد الکلی، و رانندگی در حال مستی هشدار دادند. از سال ۱۹۸۰ که دکتر صداقت علی کلینیک های ترک اعتیاد را در پاکستان بنیاد گذاشت، صدها نفر از معتادان به الکل – که او عده شان را یک میلیون نفر برآورد می کند – را درمان کرده؛ او می گوید در میان این افراد قضات، سیاستمداران و ورزشکاران هم هستند. دکتر علی می گوید "بیشترشان دنبال درمان نمی روند؛ چون شرابخواری هنوز هم تابو به حساب می آید؛ باید این طرز فکر را عوض کنیم."