به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) شاپور یاسمی یکی از کارگردانان سینمای ایران و از شریکان دیرین پارس فیلم در ۸۸ سالگی در خانه شخصی اش در تهران درگذشت.
محمود میرزایی دوست قدیمی شاپور یاسمی به ایسنا گفت: «روز جمعه سوم دی ماه پیکر او در جمع اندکی از دوستان و آشنایان بدون حضور سینماگران و هنرمندان تشییع و در مقبره خانوادگی در بهشت سکینه کرج به خاک سپرده شد و بنابر وصیتش برایش مجلس ختم برگزار نمی‌شود تا مخارجش صرف امور خیریه شود.»
شاپور یاسمی در سال ۱۳۰۱در تهران متولد شد. او فرزند اول غلامرضا رشید یاسمی مشهور به رشید یاسمی کرمانشاهی نویسنده، ادیب، مورخ، مترجم و شاعر معاصر ایرانی بود.
شاپور یاسمی که شریک بازرگانی دکتر اسماعیل کوشان بنیانگذار شرکت فیلمسازی پارس فیلم بود، در همکاری مشترک باهمدیگر و بعدها به یاری برادرکوچکترش سیامک یاسمی توانستند یک سری فیلم های تولید داخلی را به سالن های سینمای ایران بکشانند که بعدها به ژانر «فیلم فارسی» معروف شدند. ژانری که دکتر هوشنگ کاووسی کارشناس و مدرس سینمایی آن را «فیلمفارسی» نوشته است. با این همه، این سینما مخاطبان ایرانی خود را داشت هرچند بنا به مستندات تاریخ و دیدگاه بیشتر منتقدان سینمایی چیزی جز سرگرمی مردم عامه نبود.
ازدواج با دلکش، خواننده شهیر آن زمان، ضمانت محکمی برای نام آوری و کامیابی شاپور یاسمی برای ساخت فیلم بود. دکتر اسماعیل کوشان که عملا بیشتر کارهای ساخت یک فیلم را خود شخصا انجام می داد، موقعیت شاپور یاسمی را دریافته بود که کارگردانی فیلم ها را برعهده او گذاشت با علم به این که می دانست شاپور یاسمی هیچ تجربه ای در کارگردانی فیلم ندارد.
فیلم امیرارسلان شکننده جادوی گیشه
اما ساخت فیلم امیرارسلان به کارگردانی شاپور یاسمی کامیابی بزرگ برای او و پارس فیلم بود. دکتر کوشان می گوید وی به شاپور یاسمی پیشنهاد داد برای تهیه فیلمنامه ای براساس داستان امیرارسلان اقدام کند.
این موفقیت باورنکردنی نه تنها برای پارس فیلم بلکه برای کل سینمای فارسی آن زمان رهاورد پرباری به همراه داشت. زیرا براثر شکست های پیاپی تجاری فیلم های فارسی، تولیدات سینمایی ایران آن زمان، جایی در سالن های سینماهای کشور و بویژه پایتخت نداشت. این تولیدات بدون سالن نمایش می ماندند.
دارندگان سالن های سینما می گفتند: برای مخاطبان سینمای ایران فیلم یعنی ملودارم های ساخت هند، ایتالیا، یا کشورهای دیگر؛ از این رو فیلم فارسی جایی برای نمایش در سالن های سینمای پایتخت نمی یافت. امیرارسلان اما این معادله را برهم زد.
منتقدان سینمایی می گویند: موفقیت فیلم امیرارسلان (ساخته شاپور یاسمی) در پیام داستانی آن نهفته بود و مخاطبان عام آشنا به داستان بی درنگ رمزگشایی کرده و آن را دریافتند: قهرمانی می آید که همه جادوجنبل های پیش رو را باطل کرده و ملت را نجات می دهد.
دکتر کوشان می گوید از آنجا که بیشتر مردم شیفته داستان امیرارسلان بودند، با همه کمبودهای تولید که داشتیم به شاپور یاسمی گفتم اگر یک سوم مردم هم این فیلم را ببینند ما برنده ایم.
شاپور یاسمی با تهیه فیلمنامه ای دکوپاژ شده توانست امیرارسلان را در سال ۱۳۳۴ در جاده کرج (صحنه های خارجی) و خیابان تخت جمشید تهران (صحنه های داخلی) به سامان برد.
استقبال از فیلم امیرارسلان فوق العاده و درخشان بود. دکتر کوشان تهیه کننده فیلم که برای خرید تجهیزات سینمایی اندکی به اروپا رفته بود، با شنیدن خبر کامیابی تجاری امیرارسلان چنان به آینده امیدوار شد که چندین برابر سرمایه نقدی خود تجهیزات سینمایی را از آلمان و فرانسه خریداری کرد.
اما فیلم دوقلوها ساخته شاپور یاسمی یک شکست سخت تجاری بود. در آن زمان که ملودرام های خانوادگی ایتالیایی بازار گرمی در ایران داشتند، مهدی سهیلی (که شعرهای موزون و رمانتیکش در آن زمان اعتباری برای وی آورده بود) به پیشنهاد اسماعیل کوشان مامور تهیه متنی ایرانی از فیلم ایتالیایی «پدران و پسران» شد تا شاپور یاسمی آن را کارگردانی کند. بازی چهره های سینمایی مشهور آن زمان از جمله ناصر ملک مطیعی و تقی ظهوری نیز نتوانست موفقیتی گیشه ای برای فیلم دوقلوها درپی داشته باشد و شکست پیاپی مالی فیلم های شاپور یاسمی ایجاد شکاف و اختلاف با اسماعیل کوشان را در پی داشت.
گفته می شود جدایی شاپور یاسمی از دلکش خواننده مشهور عامل اساسی شکست های تجاری فیلم های شاپور یاسمی بود؛ زیرا بیشتر شهرت شاپور یاسمی در آن دوران مایه گرفته از ازدواج با دلکش بود.
شکست های تجاری سه فیلم ساخته شاپور یاسمی: قزل ارسلان، پسر دریا و دوقلوها ضربه مالی بزرگی به شرکت تولیدات دکتر اسماعیل کوشان بود. از این رو، دکتر کوشان در پایان سال ۱۳۳۸ برآن شد تا «شرکت سهامی پارس فیلم» را محدود به افراد خانواده و فامیلش کرده تا دست شاپور یاسمی را کوتاه کرده باشد.
شاپور یاسمی نیز که پایگاه دیگری برای ادامه کار نداشت، به کلی از کار سینما کناره گیری کرده و اندوخته مالی اش را صرف ایجاد رستورانی در جاده قدیم شمیران کرد.
-----------
پانوشت:
کلیه دانسته ها، مطالب تاریخی و عکس این مطلب برگرفته از کتاب تاریخ سینمای ایران نوشته جمال امید، انتشارات روزنه تهران است که معتبرترین و مستندترین کتاب تاریخ سینمای ایران بشمار می آید. بررسی کتاب تاریخ سینمای ایران تالیف جمال امید خود مقاله ای جداگانه را می طلبد.