دانشمندان روسی سوختگذاری در راکتور نيروگاه اتمی بوشهر را با اورانيوم غنی شده آغاز کرده اند. انتظار می رود ظرف چند ماه آينده نيروگاه بوشهر کاملا آماده بهرداری شود.اگرچه تأسيسات اتمی بوشهر اولين نيروگاه اتمی بزرگ ايران بشمار می رود، ولی تاريخ آن به بيش از سی سال پيش، و قبل از روی کار آمدن جمهوری اسلامی ايران برمی گردد.
ايوان اولريش، از فدراسيون دانشمندان آمريکایی، می گوید که تاريخ برنامه اتمی برق ايران به زمان شاه برمی گردد، و در آن زمان اين طرح از سوی آمريکا و قدرت های غربی شديداً پشتيبانی می شد. ولی در زمان حکومت شاه نيز این مسئله برای ما سؤال برانگيز و نگران کننده بود: زيرا شاید شاه می خواست سلاح اتمی توليد کند و ما کمی نگران این موضوع بودیم.
کارهای ساختمانی نيروگاه اتمی بوشهر در سال ۱۹۷۵ بر اساس قرار دادی که با شرکت زيمنس آلمان به امضاء رسيد، آغاز شد. ولی پس از گذشت ۴ سال کارهای ساختمان پروژه نيروگاه اتمی بوشهر متوقف شد.
اولريش می گويد:« در اواخر حکومت پهلوی، شاه با مشکلات مالی روبرو شد. ولی پس از انقلاب و روی کار آمدن ملاها، دولت جمهوری اسلامی ايران اين پروژه را لغو کرد، چرا که فکر می کرد این پروژه، راهی برای غربی ها جهت چاپیدن ایران است.»
تا اينکه در سال ۱۹۹۵ روسيه کارهای ساختمانی پروژه تأسيسات اتمی بوشهر را آغاز کرد. نیروگاه اتمی بوشهر باید در سال ۱۹۹۹ تکمیل می شد. ولی به گفته تحليل گران کارهای ساختمانی پروژه به دليل مشکلات مالی، مشکلات فنی، و مناقشات قراردادی، و اشکالاتی در روابط بين تهران و مسکو به تأخير افتاد.
اوت گذشته، روسیه سوخت اتمی را به ایران منتقل کرد تحلیلگران تصور می کردند که سوختگذاری در نیروگاه به زودی صورت خواهد گرفت. ولی انجام این پروسه چندین ماه به علت نشت در بخشی از راکتور به طول انجامید.
مشکلاتی هم با سیستم کامپیوتر بوشهر گزارش شد ولی مسوولان ایرانی بروز این مشکل به دلیل ویروس استاکسنت را تکذیب کردند. کارشناسان غربی گمان می برند که این ویروس پیچیده کامپیوتری برای هدف قرار دادن تاسیسات ایران طراحی شده است.
گِرِگ تیلمان، از انجمن کنترل تسلیحات که یک شرکت خصوصی تحقیقاتی است می گوید اگر ویروس استاکسنت را خارجی ها کارگذاشتند، آن وقت هدف آنان نیروگاه بوشهر نبود. بلکه این ویروس را در تاسیسات غنی سازی اورانیوم و دیگر تاسیسات اتمی ایران کارمی گذاشتند.
اگرچه برخی در غرب در مورد اینکه چرا ایرانِ دارای منابع غنی نفت، نیاز به انرژی اتمی دارد ابراز نگرانی می کنند، کارشناسان می گویند روس ها، حداقل برای مدتی کنترل نیروگاه اتمی بوشهر را در دست خواهند داشت. به گفته اولریش:«روس ها راکتور را برای دو سال اول اداره خواهند کرد تا اینکه آنان بتوانند گروهی از ایرانیان را برای اداره راکتور آموزش دهند. ایرانیانی هستند که این امور را یاد بگیرند اما در حال حاضر، روس ها این نمایش را اداره می کنند.»
گِرِگ تیلمان می گوید توافق نهایی بین تهران و مسکو یک دهه ادامه می یابد. روسها تمامی سوختی که وارد نیروگاه اتمی بوشهر می شود را تهیه خواهند کرد و آن را پس از مصرف – یعنی وقتی دیگر قابلیت استفاده برای تولید برق را ندارد – از نیروگاه خارج می کنند. و این مسئله، یعنی خروج سوخت از نیروگاه بسیار مهم است چرا که، از سوخت مصرف شده می توان پلوتونیوم استخراج کرد که قابلیت استفاده در تولید سلاح را دارد.
علاوه بر این، آژانس بین المللی انرژی اتمی، بر فعالیت های نیروگاه بوشهر از ابتدای ورود سوخت تا انتها نظارت می کند.
به گفته تیلمان، آژانس بین المللی انرژی اتمی، نظامی برای حساب ورود و خروج سوخت اتمی به نیروگاه بوشهر دارد و مقدار سوخت وارد شده و خارج شده ضبط می شود. این کارشناس اضافه می کند که به اندازه کافی در نیروگاه بوشهر مسئله اندازه گیری در این مورد از سوی آژانس رعایت می شود و خطر کمی برای تغییر فعالیت های اتمی به سمت برنامه تولید سلاح اتمی وجود دارد. دیگر کارشناسان نیز با این اظهار نظر موافق هستند.
به گفته اولریش:« اگر تلاشی وجود داشته باشد که انحرافی بوجود آید، نه تنها روسها از این مسئله آگاهی می یابند، بلکه آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز از آن مطلع خواهد شد. ایجاد انحراف هسته ای در این مورد یک کار ساده ای نیست. وقتی میله های سوخت وارد راکتور شود و روشن شوند، آنها به شدت رادیواکتیو خواهند بود، و مثلا نمی توان یکی از آنها را برداشت و زیر پیراهنتان قایم کنید و از در نیروگاه خارجشان کنید. نگهداری از اینها کار بزرگی است و نمی توان مخفیانه آن را انجام داد.»
مسوولان ایرانی گفته اند که نیروگاه اتمی بوشهر تا اواسط فوریه سال آینده میلادی، بطور کامل به بهره برداری می رسد، یعنی قابلیت تولید برق را پیدا می کند و سرانجام ۱۰۰۰ مگاوات برق تولید خواهد کرد.به گفته اولریش، نیروگاه بوشهر ۳ درصد کل برق مورد نیاز ایران را تامین می کند. به عبارتی اگر این نیروگاه در غرب بود، برای یک میلیون خانوار برق تولید می کرد.
کشورهای غربی نیروگاه اتمی بوشهر را تهدیدی برای خود نمی بینند. این دیدگاه اخیرا نیز از سوی هیلری کلینتون، وزیر امورخارجه آمریکا تکرار شد. خانم کلینتون به خبرنگاران گفته بود که نیروگاه اتمی بوشهر، مشکل ما نیست، بلکه مشکل ما، تاسیسات هسته ای در نظنز و دیگر تاسیسات هسته ای مخفی در قم و مناطق دیگر است که ما فکر می کنیم در آنها، فعالیت های مرتبط با تولید بمب هسته ای صورت می گیرد.
نطنز، پایگاه اصلی ایران برای غنی سازی اورانیوم است.
تیلمان می گوید:«ایرانی ها می گویند قم، جای دیگری برای غنی سازی اورانیوم خواهد بود. راکتور آب سنگین اراک هم وجود دارد...و این ها چیزی است که می تواند سرانجام منبعی برای تولید بمب پلوتونیومی باشد.»
ایران بارها اعلام کرده است که فعالیت هسته ای اش تنها هدف های صلح آمیز دارد. اما کشورهای غربی مدت ها بیم داشته اند که تهران در پی ساخت سلاح اتمی است. از سال ۲۰۰۶، شورای امنیت سازمان ملل متحد چهار قطعنامه تحریمی علیه ایران تصویب کرده است و از این کشور خواسته است اطلاعات مربوط به برنامه مشکوک اتمی اش را ارائه کند، اما این موارد فایده ای نداشته است.
تلیمان می گوید مشکل ایران، نبود شفافیت در فعالیت های اتمی اش است تا بتواند جهان را قانع سازد که تنها به دنبال تولید انرژی صلح آمیز اتمی است و نه سلاح اتمی.
