موزه متروپولیتن در نیویورک نسخه ای تازه‌ای از شاهنامه شاه طهماسب، که یکی از شاهکارهای یگانه مینیاتور ایرانی است، منتشر کرد و برای نخستین بار، شامل تحقیقی تازه در باره جزئیات زندگی ایرانیان در عصر صفوی بر اساس تصاویر شاهنامه است.
در چاپ جدید شاهنامه شاه طهماسب، بار دیگر ۲۵۸ پرده پراکنده نقاشی های این گنجینه مهم از آثار مینیاتور ایرانی دوران صفوی گردآوری شده است.
یک مجموعه دار آمریکایی به نام «آرتور هاوتون»، از ورثه بارون روثچایلد (Rothschild)، کتاب شاهنامه شاه طهماسب را در دهه ۱۹۷۰ خریداری کرد و به آمریکا آورد.
دولت وقت ایران تلاش زیادی کرد که آن اثر یگانه و نفیس را یکجا خریداری کند، ولی وقتی معامله سر نگرفت، مجموعه دار آمریکایی، صفحات آن را از هم جدا کرد و هر کدام را جداگانه به مجموعه داران خصوصی و موزه‌ها فروخت.
در گفتگو با شیلا کنبی (Sheila Canby) رییس بخش هنر اسلامی موزه متروپولیتن، از «گام غول آسایی» که او و همکارانش در سال ۲۰۱۱ برای گردآوری صفحات پراکنده آن اثر ارزشمند برداشتند، پرسیدم.
خانم کنبی می گوید موزه متروپولیتن فقط ۷۶ قطعه از آنها را در اختیار دارد و موزه هنرهای معاصر تهران نیز ۱۸ صفحه مصور و صفحات خطی و جلد کتاب را دارد. غیر از این ها، بقیه کتاب در مجموعه‌های مختلفی در سطح جهان هستند.
او در باره سه استادکاری توضیح داد که طی ۳۰ سال، یازده نقاش برجسته را برای ساختن ۲۵۸ پرده مینیاتور براساس داستان‌های شاهنامه فردوسی، سرپرستی کردند توضیح داد و گفت «نخستین آنها، سلطان محمد، اهل تبریز بود که به شاه طهماسب در کودکی، نقاشی یاد می داد. بعد از او، میرمصور، که از شرق، هرات، به تبریز رفته بود ولی سبک تبریز را تداوم بخشید، با وام‌ستانی از مکتب شیراز. آخرین سرپرست نقاشان شاهنامه، آقا میرک بود، هم سن و هم دوره شاه طهماسب، و کارش به دهه ۱۵۳۰ مربوط می شود که علاقه بیشتری به شبیه سازی طبیعت و تقلید زندگی واقعی، در مینیاتور ایرانی پدید آمده بود.»
در عصر شاه طهماسب به تدریج تاثیرپذیری‌هایی از نقاشی طبیعت‌گرای غربی در هنر مینیاتور ایرانی پدید آمد. این را خانم کنبی در مقاله مفصلی که به چاپ جدید کتاب اضافه کرده، نشان می‌دهد. تمرکز این مقاله بر مظاهر مادی زندگی در دوران شاه طهماسب است که در اشیائی جلوه می‌کند که در نقاشی‌ها عینا بازسازی شده‌اند.
خانم کنبی می گوید، اشیائی که در نقاشی‌ها دیده می‌شوند را با اشیاء موجود از آن دوره مربوط ساخت که نشان می دهند که در تصویر کردن آنها، نقاشی های کتاب به اصل اشیاء بسیار نزدیک هستند.
خانم کنبی می‌گوید این را نه تنها در معماری، فرش‌ها، پارچه‌ها، بلکه در عودسوز‌ها، و بطری‌های زیبائی که برای ریختن شراب استفاده می‌شد، در طرز شستن دستها، و حتی در مشعل‌هائی که شب‌‌ها در بیرون استفاده می‌کردند، می‌توان دید. او می گوید یک متن ایتالیائی از کسی که در قرن شانزده میلادی به ایران سفر کرده بود، توصیف این مشعل ها را دارد و تصاویر آنها در کتاب، دقیقا شبیه توصیف اوست.
خانم کنبی می گوید بخش هنراسلامی در موزه متروپولیتن این فرصت فوق العاده را پیدا کرد که در سال ۲۰۱۱ نمایش هنر سرزمین‌های عربی، ترکیه، ایران، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی را به ۱۵ تالار گسترش دهد. با گسترش فضا، در چگونگی عرضه مجموعه غنی هنر اسلامی موزه هم تجدید نظر شد، با تاکید بر جغرافیا، و عرضه مفهومی اندیشه‌ها، آثار هنری و موتیف‌های اسلامی.
او می گوید صفحات شاهنامه شاه طهماسب در تالاری به نمایش گذاشته شده به نام تالار شارمین و بیژن مصور رحمانی که به هنر متاخرترایرانی اختصاص دارد، به عرضه هنر صفوی، زند و قاجار.
شیلا کنبی می گوید موزه متروپولیتن نیویورک، مجموعه‌ای غنی، نه تنها از نقاشی ایرانی بلکه از قالیبافی ایرانی هم دارد و آثار عرضه شده، در طول سال مدام تغییر می‌کنند. تالارهای هنر اسلامی از شلوغ ترین تالارهای موزه اند و دو سال و نیم اخیر، بیش از دو میلیون تماشاگر داشته‌اند، که صرفنظر از آگاهی یا دانش قبلی، در این تالارها با برداشت تازه‌ای در باره هنر و فرهنگ سرزمین‌های اسلامی و خلاقیت آنها از قرن هفتم میلادی تا کنون، روبرو می‌شوند که قبلا نداشته‌اند.
چاپ نخست قطع بزرگ شاهنامه شاه طهماسب جایزه بهترین کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران را دریافت کرد و نسخه فارسی آن سال گذشته، با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران، در ایران منتشر شد.
در چاپ جدید شاهنامه شاه طهماسب، بار دیگر ۲۵۸ پرده پراکنده نقاشی های این گنجینه مهم از آثار مینیاتور ایرانی دوران صفوی گردآوری شده است.
یک مجموعه دار آمریکایی به نام «آرتور هاوتون»، از ورثه بارون روثچایلد (Rothschild)، کتاب شاهنامه شاه طهماسب را در دهه ۱۹۷۰ خریداری کرد و به آمریکا آورد.
دولت وقت ایران تلاش زیادی کرد که آن اثر یگانه و نفیس را یکجا خریداری کند، ولی وقتی معامله سر نگرفت، مجموعه دار آمریکایی، صفحات آن را از هم جدا کرد و هر کدام را جداگانه به مجموعه داران خصوصی و موزه‌ها فروخت.
در گفتگو با شیلا کنبی (Sheila Canby) رییس بخش هنر اسلامی موزه متروپولیتن، از «گام غول آسایی» که او و همکارانش در سال ۲۰۱۱ برای گردآوری صفحات پراکنده آن اثر ارزشمند برداشتند، پرسیدم.
خانم کنبی می گوید موزه متروپولیتن فقط ۷۶ قطعه از آنها را در اختیار دارد و موزه هنرهای معاصر تهران نیز ۱۸ صفحه مصور و صفحات خطی و جلد کتاب را دارد. غیر از این ها، بقیه کتاب در مجموعه‌های مختلفی در سطح جهان هستند.
او در باره سه استادکاری توضیح داد که طی ۳۰ سال، یازده نقاش برجسته را برای ساختن ۲۵۸ پرده مینیاتور براساس داستان‌های شاهنامه فردوسی، سرپرستی کردند توضیح داد و گفت «نخستین آنها، سلطان محمد، اهل تبریز بود که به شاه طهماسب در کودکی، نقاشی یاد می داد. بعد از او، میرمصور، که از شرق، هرات، به تبریز رفته بود ولی سبک تبریز را تداوم بخشید، با وام‌ستانی از مکتب شیراز. آخرین سرپرست نقاشان شاهنامه، آقا میرک بود، هم سن و هم دوره شاه طهماسب، و کارش به دهه ۱۵۳۰ مربوط می شود که علاقه بیشتری به شبیه سازی طبیعت و تقلید زندگی واقعی، در مینیاتور ایرانی پدید آمده بود.»
در عصر شاه طهماسب به تدریج تاثیرپذیری‌هایی از نقاشی طبیعت‌گرای غربی در هنر مینیاتور ایرانی پدید آمد. این را خانم کنبی در مقاله مفصلی که به چاپ جدید کتاب اضافه کرده، نشان می‌دهد. تمرکز این مقاله بر مظاهر مادی زندگی در دوران شاه طهماسب است که در اشیائی جلوه می‌کند که در نقاشی‌ها عینا بازسازی شده‌اند.
خانم کنبی می گوید، اشیائی که در نقاشی‌ها دیده می‌شوند را با اشیاء موجود از آن دوره مربوط ساخت که نشان می دهند که در تصویر کردن آنها، نقاشی های کتاب به اصل اشیاء بسیار نزدیک هستند.
خانم کنبی می‌گوید این را نه تنها در معماری، فرش‌ها، پارچه‌ها، بلکه در عودسوز‌ها، و بطری‌های زیبائی که برای ریختن شراب استفاده می‌شد، در طرز شستن دستها، و حتی در مشعل‌هائی که شب‌‌ها در بیرون استفاده می‌کردند، می‌توان دید. او می گوید یک متن ایتالیائی از کسی که در قرن شانزده میلادی به ایران سفر کرده بود، توصیف این مشعل ها را دارد و تصاویر آنها در کتاب، دقیقا شبیه توصیف اوست.
خانم کنبی می گوید بخش هنراسلامی در موزه متروپولیتن این فرصت فوق العاده را پیدا کرد که در سال ۲۰۱۱ نمایش هنر سرزمین‌های عربی، ترکیه، ایران، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی را به ۱۵ تالار گسترش دهد. با گسترش فضا، در چگونگی عرضه مجموعه غنی هنر اسلامی موزه هم تجدید نظر شد، با تاکید بر جغرافیا، و عرضه مفهومی اندیشه‌ها، آثار هنری و موتیف‌های اسلامی.
او می گوید صفحات شاهنامه شاه طهماسب در تالاری به نمایش گذاشته شده به نام تالار شارمین و بیژن مصور رحمانی که به هنر متاخرترایرانی اختصاص دارد، به عرضه هنر صفوی، زند و قاجار.
شیلا کنبی می گوید موزه متروپولیتن نیویورک، مجموعه‌ای غنی، نه تنها از نقاشی ایرانی بلکه از قالیبافی ایرانی هم دارد و آثار عرضه شده، در طول سال مدام تغییر می‌کنند. تالارهای هنر اسلامی از شلوغ ترین تالارهای موزه اند و دو سال و نیم اخیر، بیش از دو میلیون تماشاگر داشته‌اند، که صرفنظر از آگاهی یا دانش قبلی، در این تالارها با برداشت تازه‌ای در باره هنر و فرهنگ سرزمین‌های اسلامی و خلاقیت آنها از قرن هفتم میلادی تا کنون، روبرو می‌شوند که قبلا نداشته‌اند.
چاپ نخست قطع بزرگ شاهنامه شاه طهماسب جایزه بهترین کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران را دریافت کرد و نسخه فارسی آن سال گذشته، با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران، در ایران منتشر شد.
