مراسم اهدای جوایز سینمایی اسکار امسال با حضور فیلم های مستند در بخش نامزدهای بهترین فیلم سال پس از ۸۲ سال شگفتی آفرین خواهد شد.
هرچند آکادمی علوم و هنرهای سینمایی (اسکار) از سال ۱۹۴۲ فیلم های مستند را -در صورت حائز اهمیت بودن- به بخش نامزدی برای دریافت اسکار بهترین فیلم سال راه داد؛ اما اعضای چندهزار نفره دارای حق رای این آکادمی هرگز هیچ تمایلی برای رای دادن به فیلم های مستند جهت راهیابی به بخش نامزدهای این جایزه مهم نداشتند.
این اعضا استدلال می کرده اند: فیلم های مستند از فروش چندانی در گیشه برخوردار نیستند و برای سرمایه گذاری در زمینه ای که تنها بخشی تزیینی و هنری در صنعت سینما بشمار می آید، گرایشی چندانی وجود ندارد. از این رو محروم کردن یک فیلم داستانی از لیست نامزدهای بهترین فیلم سال اسکار و واگذاری آن به یک مستند، به سرمایه گذاری در صنعت سینما آسیب وارد خواهد کرد.
بخش نامزدهای بهترین فیلم سال اسکار از اهمیت ویژه ای برای تهیه کنندگان و سرمایه گذاران در سینما برخوردار است. از این رو سرمایه گذاران سینمای مستند خواهان آن اند اعضای آکادمی تهیه کنندگان سینمای مستند را از این امکان بزرگ محروم نکند.
از این روست که گزارش های دریافتی از اعضای آکادمی نشان می دهد امسال دو فیلم مستند و مطرح امسال بخت آن را دارند که در شمار نامزدهای بهترین فیلم سال اسکار درآیند.
«دزدی خانگی» ساخته دیویس فرگسون که به بحران مالی و فروپاشی موسسات مالی بزرگی آمریکایی در سال 2008 می پردازد، و «درانتظار سوپرمن» که ریشه های سقوط آموزش و پرورش کودکان آمریکا را بررسی می کند، بخت پانهادن به نامزدهای بهترین فیلم سال را دارند.
هرچند این فیلم ها می توانند همزمان در زمینه بهترین مستندهای سال نیز نامزد دریافت جایزه شوند.
آنچنان که اعضای موثر آکادمی می گویند برخورد مسئولانه و اجتماعی مستندسازان آمریکایی به مشکلات اقتصادی و اجتماعی جامعه اشان بازخورد خوبی نیز از سوی مخاطبان داشته است. استقبال رو به گسترش سینمادوستان از فیلمهای مستند بیانگر رشد آگاهی اجتماعی در میان مردمی ست که تاکنون مالوف به تماشای فیلمهای داستانی ملودرام یا کمدی بوده اند.
پیش از این فیلمهای مستند ساخته مایکل مور کامیابی های بزرگی در این زمینه بدست آورده بودند. برای نمونه مستند ضد اسلحه «بولینگ با کلمباین» ساخته مایکل مور برنده بهترین مستند سال شد و پس از آن فیلم فارنهایت ۹۱۱ که ادعانامه ای سیاسی علیه سیاستهای جنگی پرزیدنت بوش در عراق بود برنده بهترین فیلم سال جشنواره معتبر کن فرانسه شد. فروش یازده میلیون دلاری این فیلم در سینماهای آمریکا نمونه موفقی از یک فیلم مستند بشمار می آید.
امروزه روز منتقدان و کارشناسان سینمایی براین عقیده اند که فیلم مستند صرف در واقعیت خارجی وجود ندارد مگر گزارش های تلویزیونی که همانها نیز برخوردار از ساختاری داستانی و روایتی اند.
این کارشناسان سینمایی می گویند هر مستندی حاوی یک روایت ویژه است و فیلمی روایی بشمار می آید اما نابازیگران و مکان ها و رویدادهای ویژه پرسوناژهای فیلم هستند. این روایت پنهان در مستند که امروزه پررنگتر و پررنگتر می شود، به جلب تماشاگران به این سبک سینمایی شده است.