لینکهای قابل دسترسی

خبر فوری
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ ایران ۱۸:۲۲

زنان حاکمان عرب سرکوبگر در خاورمیانه


زنان حاکمان عرب سرکوبگر در خاورمیانه
زنان حاکمان عرب سرکوبگر در خاورمیانه

زنان حاکمان سرکوبگر جهان کیستند؟

روزنامه گاردین در ابتدای مطلب مفصلی که در آن داستان زنان حاکمانی را شرح می دهد که کشورهایشان در خاورمیانه در یک سال گذشته صحنه اعتراض مردم و شعارهای ضدحاکمیت بوده است و یا مجبور به ترک قدرت شده و یا بر سر آن جان داده اند می نویسد در دسامبر ۲۰۱۰، کارلا برونی بانوی اول فرانسه و همسرش نیکولا سرکوزی رئیس جمهوری این کشور زیر چلچراغ‌های طلایی کاخ الیزه با اسما اسد، بانوی اول سوریه و شوهرش بشار الاسد بر سر میز ناهار نشستند. عکسی که از این میهمانی گرفته شد بر مجلات فرانسوی نقش بست. هرچه که باشد، این میهمانی غول‌های مد نیز بود: سوپرمدل ایتالیایی که بعد به آوازه خوانی رسید و بعد همسر رئیس جمهوری فرانسه شد و بانوی اول سوریه، متولد لندن و بانکدار سابق و حالا همسر رئیس جمهوری سوریه. مجله فرانسوی «ال» اخیرا اسما اسد را «شیک‌ترین زن جهان سیاست» توصیف کرد و «پاری ماچ» گفت که او «پرنسس دایانای شرق» و «بارقه نور در سرزمین سایه ها» است.

تنها چند روز پس از آن میهمانی ناهار، دستفروش تونسی خودسوزی کرد و جرقه اولین انقلاب بهار عرب را برافروخت. در همان موقع شماری از دیپلمات‌های فرانسوی به سرکوزی هشدار می دادند که زیاد به اسد، رهبر نظام سرکوبگری که به شکنجه و خشونت و زندانیان سیاسی‌اش شهره است، نزدیک نشود. اما نیکولاس سرکوزی، که به گفته نویسنده مطلب گاردین، کارشناس اهمیت زنان زیبا در عالم سیاست است، اسما را به عنوان ضمانت نقشه خود می دید. برنارد کوشنر، وزیر خارجه سابق فرانسه بعدا در این باره به خبرنگاران گفته بود: «وقتی گفتیم سوریه بدترین نوع حکومت ظالمانه است، سرکوزی می گفت بشار از مسیحیان حمایت می کند و با همسر مدرنی که دارد، نمی تواند آن قدرها هم بد باشد.»

حالا پس از ۱۱ ماه سرکوب خونین قیام دمکراسی خواه در سوریه با هزاران کشته و ده‌ها هزار پناهنده سوری به کشورهای همسایه، استراتژی محتاط اسما به عنوان زنی آرام و دارای فرهنگ و تربیت غربی، مخدوش شده است. حضور اسما در کنار بشار اسد در پای صندوق رأی در همه پرسی اخیر قانون اساسی نیز به چهره او نزد مخالفان ضربه بیشتری زد بطوری که حالا دیگر بسیاری او را ماری آنتوانت جهان مدرن نام نهاده اند. گاردین به نقل از یک کارشناس مسائل خاورمیانه در پاریس می نویسد: «هر انقلابی "لیدی مکبث" خود را دارد.» زنان دیکتاتورها مثل هم نیستند اما آنچه که میانشان مشترک است ایجاد نفرت در مردم، ثروت بی‌حد و حصر، لباس‌های مجلل و بعضا کارهای خیریه برای پرت کردن حواس مردم از واقعیات تلخ است.

لیلا طرابلسی، همسر زین العابدین بن علی، رئیس جمهور سابق تونس به نوشته گاردین نماد هولناک فساد و گماردن قوم و خویشانش در مناصب کلیدی است که ثروتی هنگفت را از خزانه مملکت برای خود اندوخته است. او که تزئینات خانه‌اش آثار عتیقه و هنری اصیل بود، بر اقتصاد تونس تسلطی مافیاگونه داشت و ثروت کشور را روانه جیب خانواده خود و همسرش می کرد. شبکه‌ای که گفته می شود ۳۰ تا ۴۰ درصد اقتصاد تونس را در دست داشت و از گمرکات تا کمپانی‌های اتومبیل، سوپرمارکت‌های زنجیره ای و واردات موز را کنترل می کرد.

لیلا طرابلسی به عنوان زنی که جرقه بهار عرب را زد معرفی شده است. زنی که دوست داشت «مادام رئیس جمهور» خطاب شود. پیشکار سابق او در کتاب خود توضیح می دهد که خانم طرابلسی برای دور کردن چشم بد از شوهرش، برای او مراسم قربانی کردن آفتاب پرست برپا می کرد و یک بار برای تنبیه یکی از آشپزها دست او را در روغن داغ فرو کرد. دادگاهی در تونس بن علی و همسرش را به اتهام دزدی و مالکیت غیرقانونی ثروت عظیم، ارز، جواهرات، عتقیه جات و آثار هنری، اسلحه و مواد مخدر به ۳۵ سال زندان محکوم کرده است. پس از فرار آنان به عربستان سعودی، در یکی از قصرهایشان در خارج از شهر تونس، ۲۷ میلیون دلار پول نقد و جواهرات، اسلحه و ۲ کیلوگرم مواد مخدر پیدا شد.

سوزان مبارک، همسر نیمه ولزی حسنی مبارک نیز در کشور مصر که حدود نیمی از جمعیتش با روزانه کمتر از سه دلار زندگی می کنند، ثروتی میلیاردی به هم زد.

زنان حاکمان عرب سرکوبگر در خاورمیانه
زنان حاکمان عرب سرکوبگر در خاورمیانه
او اکنون در کنار همسرش به اتهاماتی چون جنایت علیه کشور و جمع آوری ثروتی نزدیک به دو و نیم میلیون پوند تحت تحقیق و بررسی است. پیش از انقلاب مصر، روزنامه‌های این کشور پر بود از گزارش‌های مربوط به کارهای خیریه سوزان مبارک و فعالیت‌های او برای زنان. اما مانند وضعیت لیلا طرابلسی این تنها ظاهر امر بود. بانوی اول تونس سرپرستی چندین نهاد حقوق زنان را برعهده داشت و به خاطر اقداماتش در حوزه زنان به خود جایزه می داد در حالی که فعالان راستین حقوق زنان در تونس بارها توسط پلیس حکومتی کتک خوردند و به زندانیان سیاسی در سلول‌های زندان تجاوز می شد. سوزان مبارک نیز به مانند او با همسران رهبران عرب دیدار و درباره وضعیت زنان مذاکره می کرد در حالی که زنان مستقل مصر به شدت سرکوب می شدند.

سوزان ۷۱ ساله، که پدرش پزشک و مادرش پرستاری از اهالی ولز در بریتانیا بود، در ۱۷ سالگی با حسنی مبارک ۳۰ ساله که یک افسر ارتش بود ازدواج کرد. روایتی از یک شاهد عینی هست که می گوید در زمان وقوع قیام اعتراضی مردم مصر، او در کف قصر افتاده بود و گریه می کرد و نمی خواست آنجا را ترک کند. سوزان مبارک در انتصاب‌های دولتی تاثیرگذار بود و سعی می کرد نفوذ در قدرت را از طریق جانشینی پسرش به جای حسنی مبارک حفظ کند.

در لیبی، پرستارها و محافظان اوکراینی سرهنگ معمر قذافی بیش از همسر او شناخته شده بودند. اما صفیه فرکاش همسر دوم قذافی نیز خزانه مملکت را به جیب خود سرازیر کرده بود. دختر او عایشه، وکیل و عضوی از تیم وکلای مدافع صدام حسین از سوی پدرش به عنوان فعال حقوق زنان شناخته می شد. صفیه و عایشه هنگام بالاگرفتن اعتراضات مردمی در لیبی به الجزایر گریختند. صفیه چند بار در رسانه‌های غربی به عنوان «یک زن معمولی، همسر و مادر» سعی کرد بعد انسانی به همسر خود ببخشد. او یک بار در دهه ۸۰ میلادی به رسانه‌های آمریکایی گفت حتی از یک «مرغ مرده» هم می ترسد. او درباره قذافی گفت: «اگر فکر می کردم که تروریست است، با او نمی ماندم و بچه دار نمی شدم. او انسانی متواضع است.»

اما رسانه‌های غربی در کنار ملکه رانیا، همسر ملک عبدالله پادشاه اردن، به دنبال بانوان اول جوانتر، شیک تر، مدرن تر و تحصیل کرده در خاورمیانه می گشتند و در سال ۲۰۰۰ متوجه اسما اسد شدند. کریم بیتار، از موسسه روابط بین الملل و استراتژیک پاریس می گوید: «بشار اسد و همسرش پیش از وقوع انقلاب یک زوج جوان مدرن به حساب می آمدند.»

اسما در لندن در خانواده‌ای سنی سوری به دنیا آمد و پس از مدرسه در کینگز کالج لندن علوم کامپیوتر خواند و سپس در بانک «جی پی مورگان» مشغول به کار شد. او دوست زمان بچگی بشار اسد بود که برای تحصیل در رشته جراحی چشم به لندن رفته بود. اسما اسد هنگام ازدواج با بشار گفته بود به عنوان بانوی اول، از تجربه کاری خود برای اداره سازمان‌های غیردولتی سوریه استفاده خواهد کرد. در دمشق زوج اسد از جمله با ظاهر شدن در رستوران‌ها و اماکن دیگر خود را به عنوان زوج جوان بی‌تکلفی که آپارتمان را بر قصر ترجیح می دهند، جا انداختند. اسما اسد سپس در پاریس با ایراد یک نطق طولانی بدون یادداشت درباره فرهنگ بر سر زبان ها افتاد. او در سال ۲۰۰۹ در مصاحبه با سی ان ان حمله اسرائیل به نوار غزه را محکوم کرد و «به عنوان یک مادر و یک انسان» آن حمله را وحشیانه خواند و گفت: «الان قرن ۲۱ است. در کجای جهان این اتفاق می افتد؟» گاردین می نویسد حالا همان کلمات خود اسما را نشانه گرفته است.

نسخه ماه مارس مجله آمریکایی «ووگ» پیش از آغاز اعتراض‌های سوریه و سرکوب دولتی، مطلبی ستایش آمیز با محوریت اسما اسد منتشر کرده بود. این مطلب به شکل مرموزی از صفحه اینترنتی ووگ حذف شده است. در آن مطلب اسما به عنوان «گل رزی در بیابان» و «تازه‌ترین و جذاب‌ترین بانوی اول» خوانده شد و تصاویری از او با شلوار جین، کفش پاشنه بلند و تی شرت منتشر شد. در آن مطلب گفته شد که آپارتمان سه طبقه او «بر اساس قوانین دمکراتیک» اداره می شود. نویسنده گاردین می گوید قوانین اداره خانه او احتمالا با روش تک حزبی اداره مملکت تفاوت بسیار دارد. او در مصاحبه با ووگ گفته بود «چطور می توانم درباره توانمند سازی جوانان و ترغیب آنان به خلاقیت و مسئولیت سخن بگویم اما با فرزندان خودم دمکراتیک رفتار نکنم؟» او همچنین گفته بود که همسرش بشار اسد از آن جهت جذب تحصیل در جراحی چشم شد که «آن رشته بسیار دقیق است و خونریزی بسیار کمی دارد.»

پس از مصاحبه با ووگ و با ادامه سرکوب خونین دولتی علیه معترضان در سوریه، اسما سکوت اختیار کرد. اما پس از آن که نشریه تایمز ماه گذشته مطلبی انتقادی درباره او نوشت که می پرسید «همسر اسد به عنوان یک زن تحصیل کرده که در کشور آزاد بریتانیا بزرگ شده و ظاهرا کارهای انساندوستانه می کند، درباره ظلم و سرکوب هر روزه سوریه چه نظری دارد؟ آیا اسما اسد به ظلمی که همسر علوی‌اش بر هم کیشان سنی‌اش اعمال می کند، بی‌تفاوت است؟»، ناگهان دفتر خانم اسد بیانیه‌ای را به تایمز ایمیل کرد که می گفت: «اسد رئیس جمهور کل سوریه است و نه رئیس یک حزب یا جناح. و بانوی اول در این نقش از او حمایت می کند.» در این نامه همچنین بر مسئولیت‌های فراوان بانوی اول در مناطق عقب افتاده تاکید شد و گفته شد که او با خانواده‌های قربانیان خشونت‌ها دیدار می کند. همان موقع بود که تصاویر او با لبخندی گشاده بر لب، در کنار بشار اسد و فرزندانشان در یک راهپیمایی حامیان حکومت سوریه منتشر شد.

گاردین در ادامه به نقل از جین کینینمونت از موسسه چتم هاوس در لندن می نویسد همسران رهبران در کشورهای درگیر بهار عرب، «اهمیتی نمادین» داشتند، هرچند میان اسما اسد و لیلا طرابلسی تفاوت زیادی هست. این تحلیلگر می گوید: «در گذشته همسر بشار سرمایه‌ای برای او بود: جوان، جذاب، بین المللی و کمک به تلطیف وجهه او. حالا اما این سرمایه از بین رفته است. اقدام ماه مارس مجله ووگ، یک اشتباه بود و زمانش از همه بدتر بود. مجلل، تحصیل کرده و خوش لباس: این همان دامی است که رسانه‌های غربی را همچنان به تله می اندازد و تلاشی است برای دادن ظاهر زیبا به حاکمیت‌ها و رهبران آن ها».

کینینمونت می گوید در تقریبا تمام کشورهای عربی انتقاد مستقیم از راس حاکمیت غیرقانونی است اما گاهی انتقاد از همسر رهبران راهی است برای انتقاد از خود آنان. به اعتقاد خانم کینینمونت: «انتقاد از همسر رهبران آسانتر است.» این تحلیلگر در عین حال رسانه‌های غربی را به خاطر درست کردن حبابی تجملی دور بانوان اول مسئول می داند.

اسما الاسد، در ابتدای نقش خود در جایگاه بانوی اول سعی کرد حفظ فاصله کند. او در جواب شبکه ان بی‌سی در سال ۲۰۰۷ درباره نقش خود به عنوان همسر رهبر سوریه گفت: «این نقشی است که بر عهده دارم و نشان دهنده خود من نیست. آخر سر، همان آدمی هستم که پیش از ازدواج با رئیس جمهوری بودم و امیدوارم همان آدم سابق هم باقی بمانم.»

XS
SM
MD
LG