بیل راجرز، خبرنگار صدای آمریکا، واشنگتن
وقوع انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ در ایران، در روابط این کشور با ایالات متحده وقفه ای ایجاد کرد که هنوز پس از گذشت ۳۰ سال برطرف نشده است.
باراک اوباما، رییس جمهوری ایالات متحده، نشانه هایی از احتمال برقراری گفتگو با تهران نشان داده و ایران نیز نشانه های مشابهی بروز داده است.
روز اول فوریه سال ۱۹۷۹، آیت الله خمینی، رهبر روحانی ایران از فرانسه، تعبیدگاه خود به ایران بازگشت. جرقه های وقوع انقلاب که پیش از ورود او در ایران زده شده بود با بازگشت وی به واقعیت پیوست.
نیروهای افراطی در اواخر همان سال، روز چهارم نوامبر، از دیوار سفارت آمریکا در تهران بالا رفتند و ۵۳ دیپلمات، کارمند و نگهبان را به گروگان گرفتند.
از آن پس دوره سی ساله خشم و رویارویی آغاز شد. در سال ۲۰۰۲، جرج بوش، رییس جمهوری وقت ایالات متحده، ایران را یکی از سه کشور «محور شرارت» نامید که در پی دستیابی به سلاح های هسته ای هستند و خصومت بین دو کشور تشدید شد.
پرزیدنت بوش روز ۳۰ ژانویه سال ۲۰۰۲ گفت :« ایران برای دستیابی به این سلاح ها پافشاری می کند و عامل رواج تروریسم است. این در حالی ست که گروه اندکی که برگزیده اکثریت مردم نیستند، امید شهروندان ایران برای دستیابی به آزادی را سرکوب می کنند.»
اما هم اکنون با تغییر دولت ایالات متحده، باراک اوباما پیام متفاوتی به ایران ارسال می کند.
باراک اوباما، در جدیدترین پیام خود به تهران، در مصاحبه اخیر خود با تلویزیون العربیه گفت :« اگر کشورهایی مانند ایران، مشت گره کرده خود را باز کنند، ما هم دست خود را به سوی آنها دراز خواهیم کرد.»
بخش اعظم خشم ایران نسبت به ایالات متحده از حمایت واشنگتن از محمدرضا پهلوی، شاه ایران نشأت می گیرد.
وی در سال ۱۹۵۳، پس از کودتایی که از جانب سازمان سیا حمایت شد و دولت منتخب مردم ایران را سرنگون کرد، به قدرت رسید.
شیرین هانتر، دیپلمات پیشین ایران می گوید :« بسیاری از ایرانیان، شاه را یک ستمگر بیرحم قلمداد می کردند و چنین دیدگاهی عامل تقویت اسلام گرایان در ایران شد.»
به دلیل عدم تمایل شاه به ایجاد فضای باز سیاسی که گروه های سیاسی غیر مذهبی و دیگر احزاب بتوانند آزادانه فعالیت کنند، گروه هایی که دیدگاه مذهبی داشتند فضایی یافتند تا با استفاده از مساجد و نهادهای دینی پیام خود را به مردم ارسال کنند.
زمانی که ایالات متحده در ۲۲ اکتبر سال ۱۹۷۹، شاه بیمار ایران را با آغوش باز پذیرفت، خشم نیروهای تندرو ایران به مرز انفجار رسید.
در چهارم نوامبر، این نیروهای تندرو سفارت ایالات متحده را در تهران تسخیر کردند.
بروس لینگن، کاردار و گروگان پیشین سفارت ایالات متحده در تهران می گوید :«قرار بود تسخیر سفارت، یک اقدام نمادین و کوتاه مدت باشد. اما بلافاصله به پدیده ای بزرگتر تبدیل شد. دانش جویان ایرانی که از دیوارهای سفارت بالا رفته بودند، الهام بخش جنب و جوش و تحرکاتی در اقشار مختلف کشور به ویژه دانش جویان جوان شدند.»
بروس لینگن و گروگان های دیگر به مدت ۴۴۴ روز در اسارت بودند و در ۲۰ ژانویه سال ۱۹۸۱ آزاد شدند.
رویدادهای پس از آن خصومت بین دو کشور را تشدید کرد.
زمانی که صدام حسین، دیکتاتور عراق در سال ۱۹۸٠، جنگ هشت ساله ای را علیه ایران به راه انداخت، ایالات متحده به پشتیبانی از او به پا خواست.
سپس در ژوئیه سال ۱۹۸۸، یک کشتی نیروی دریایی ایالات متحده در خلیج فارس به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایران را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون کرد.
در سال ۲۰۰۳، پس از سرنگونی صدام حسین توسط ایالات متحده، ایران فرصت یافت تا با همکاری احزاب سیاسی و روحانیون مذهبی، دامنه نفوذ خود را در این کشور گسترش دهد.
در همین زمان ایالات متحده ایران را به حمایت از شورشیان عراق و تجهیز آنها به بمب و حمله به نیروهای آمریکایی متهم کرد.
با این حال بلند پروازی های هسته ایی ایران مهمترین و اصلی ترین نقطه اختلاف نظر بین تهران و واشنگتن است.
ایران برنامه های هسته ای خود را کاملاً صلح آمیز می خواند اما ایالات متحده و کشورهای دیگر معتقدند ایران در پی ساخت سلاح های هسته ای ست.
ایالات متحده و برخی از کشورهای عربی بر این باورند ایران در صدد است با چنین اقداماتی موقعیت خود را به عنوان یک قدرت در منطقه تثبیت کند.
اما آنتونی کوردسمن، تحلیل گر مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی، دیدگاه متفاوتی دارد و چنین می گوید :« ایران نیروی سلطه گری ست که مشکلات عمده ای با افغانستان و نفوذ محدودی در عراق دارد. ایران در آسیای مرکزی نفوذ چندانی ندارد و بدون تحریک ایالات متحده به واکنشی که از تحمل این کشور خارج است، نمی تواند بر خلیج فارس حکومت کند.»
هم اکنون انقلاب ایران ۳۰ ساله است. محمود احمدی نژاد، رییس جمهوری ایران، قبل از موافقت تهران برای ذوب کردن یخ های روابط دیپلماتیک با واشنگتن، پیش شرط های متعددی را پیش روی ایالات متحده قرار داده است.
با این حال تحلیل گران می گویند شاید تغییر دولت ایالات متحده فرصتی برای پشت سر گذاشتن گذشته و از سر گرفتن مناسبات دو کشور باشد.
جمعه ۳۱ فروردین ۱۴۰۳ ایران ۲۱:۵۸
