قرار است نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و گروه بین المللی موسوم به ۵ + ۱ روز ۲۶ فروردین در استانبول دیدار و درباره یافتن راه حلی برای برون رفت از بن بست در پرونده اتمی ایران مذاکره کنند. روز چهارشنبه سعید جلیلی مذاکره کننده هسته‌ای جمهوری اسلامی گفت که ایران در مذاکرات پیش رو در استانبول پیشنهادهای جدیدی را مطرح خواهد کرد. او در این باره جزییات بیشتری نگفته است.
یک روز قبل علی اکبر صالحی وزیر خارجه ایران گفته بود که ایران در مذاکرات پیش رو هیچگونه پیش شرطی را نمی پذیرد و گذاشتن پیش شرط در واقع نوعی نتیجه گیری قبل از مذاکرات است و پیش از او فریدون عباسی دوانی، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفت ایران آماده غنی سازی اورانیوم تا ۲۰ درصد برای برآوردن نیازهای راکتور تحقیقاتی‌اش بود و نه بیشتر و زمانی که این نیاز تامین شود غنی سازی با غلظت پایین را ادامه می دهد.
روزنامه نیویورک تایمز نوشته است که به نظر می رسد لحن مقامات جمهوری اسلامی ایران درباره دیدار و مذاکره با نمایندگان گروه ۵ + ۱ ضد و نقیض است و شاید نشان دهنده اختلاف نظر بین مقامات ایرانی است. نیویورک تایمز روز شنبه طرح کشورهای غربی و آمریکا درمورد مذاکرات پیش رو با ایران را منتشر کرد و از جمله گفت غرب خواهان آن است که تاسیسات فردو بسته و نهایتا برچیده شود و غنی سازی با غلظت بالا متوقف و اورانیومی که ایران تا به حال غنی سازی کرده هم به خارج منتقل شود.
دکتر بهروز بیات، مشاور سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین در گفت و گو با صدای آمریکا می گوید: «با در کنار هم گذاشتن اظهارنظرهای ارائه شده، قضاوت در مورد این که آیا این یک تقسیم کار آگاهانه است و یا یک اختلاف نظر کمی سخت است. شاید آقایان با این اظهار نظر آقای عباسی قصد دارند اندکی فضا بگذارند تا در صورت افزایش فشارها بر سر فردو کوتاه بیایند و نشان دهند که قدمی برداشته اند. صحبت‌های آقای عباسی شاید نوعی سیگنال باشد. اما این که ایران باید آنطور که نیویورک تایمز گفته در فردو را ببندد خواست سنگینی است و من بعید می دانم که به آن تن بدهند. البته همیشه اینگونه است که در ابتدای مذاکرات خواست‌های حداکثری مطرح می کنند و جایی به توافق میرسند.»
آقای بیات می گوید ایران در برنامه اتمی‌اش سرمایه گذاری بسیار بالا کرده و حالا این برنامه به امری حیثیتی برای تهران تبدیل شده است و طبیعتا حاضر نیستند به آسانی از آن بگذرند:«تهران اگر به این باور برسد که با تحریم هایی که دائم بر شدت آن افزوده می شود موجودیتش در خطر است و اگر به فکر منافع ملی ایران باشد احتمالا حاضر خواهد شد که تخفیف بدهد. اما با توجه به هزینه‌های ده‌ها میلیارد دلاری که ایران از ابتدا تاکنون چه در قالب پرداخت پول به آلمان و بعد پاکستان و روسیه داده و چه در قالب ضررهایی که در نتیجه تحریم‌ها دریافته به نظر می رسد که به هیچ عنوان مسئله اقتصادی و بحث سود و زیان و منافع ملی را در نظر ندارد و آنچه که اهمیت دارد منافع حکومت و بقای آن است.»
برنامه اتمی ایران سالهاست که مورد مناقشه است و مخصوصا اسرائیل آن را تهدیدی علیه موجودیت خود می داند. مقامات این کشور بارها از حمله نظامی به تاسیسات اتمی ایران سخن گفته اند و اعلام کرده اند چه با حمایت آمریکا و چه بدون آن به این تاسیسات حمله خواهند کرد. ایالات متحده آمریکا نیز می گوید برای واداشتن تهران به انجام تعهدات بین المللی‌اش تمام گزینه‌ها را بررسی می کند اما با اوج گرفتن بحث آغاز جنگ، باراک اوباما گفت باید به تحریم‌های تشدید شده جدید فرصت بیشتری داد تا تاثیر گزنده خود را بر اقتصاد جمهوری اسلامی ایران بگذارند. واشنگتن در عین حال می گوید جهان تا ابد برای ایران صبر نمیکند. غرب می گوید ایران تحت پوشش برنامه صلح آمیز اتمی سعی دارد سلاح اتمی بسازد. ایران این اتهام را رد می کند و می گوید هدفش صلح آمیز است.
دکتر بیات درباره اهداف برنامه اتمی ایران معتقد است که مقامات جمهوری اسلامی با برنامه اتمی به هیچ عنوان قصد تهدید علیه کشورهای دیگر را ندارند بلکه هدفشان بازدارندگی است: «آنان قصد دارند با پیگیری برنامه اتمی فرادستی بیشتری چه در داخل و چه در خارج داشته باشند به این ترتیب که در صورت وقوع ناآرامی و اعتراض‌های داخلی علیه حکومت بتواند کشورهای خارجی را از دخالت علیه خود بازدارد.»
کارشناسان می گویند اصرار ایران بر برنامه اتمی کشورهای منطقه را نیز به داشتن تسلیحات بیشتر و حتی توسعه برنامه اتمی ترغیب می کند و به این ترتیب نه تنها توازن قدرت در خاورمیانه برهم می خورد بلکه با توجه به حساسیت این تکنولوزی، موجب بروز خطرات زیست محیطی می شود.
بهروز بیات، مشاور سابق آزانس بین المللی انرزی اتمی می گوید به جای توسعه برنامه اتمی و نظامی باید کشورهای منطقه به اجماعی بر سر همکاری‌های امنیتی و اقتصادی برسند تا از آن طریق سرنوشت کشورها به هم پیوند بخورد. مثلا آلمان و فرانسه که دهه‌ها در تخاصم بودند و چندین جنگ با هم داشتند، پس از جنگ دوم جهانی با خردمندی رهبرانشان با ایجاد اتحادیه اروپا آنچنان همکاری‌های اقتصادی و امنیتی میان خود را گسترش دادند که سرنوشتشان به هم وصل شده و امنیت هر کدام تضمین کننده امنیت دیگری است.»
دکتر بهروز بیات ابراز امیدواری می کند که مذاکرات استانبول با حفظ صورت دو طرف و با نتیجه ملموس پایان یابد:«از جمله این که ایران بپذیرد به پروتکل الحاقی بپیوندد و درباره فعالیت‌هایش شفاف سازی کامل بکند و همچنین غنی سازی ۲۰٪ را متوقف کند و در مقابل تحریم‌های بین المللی علیه ایران تسهیل شود.»
